Wednesday, December 24, 2014

Энэ оны сүүлд хийх хэдэн дүгнэлт


2014 он ингээд тун удахгүй дуусах гэж байна. Миний хувьд яагаад ч юм их том жил байлаа. Томоор нь авч үзвэл өмнөх жилүүдээс илүү дураараа дургисан л жил болох шиг болж, нийт үнэлгээ талаасаа бол 80 хувь орчим гэж бодном. 
Юун түрүүнд, 1 сарын сүүл, 2 сарын эхээр төгсөх дипломын ажил гэж хэд хоног сургууль дээр амьдрах шахуу л юм болсон доо. Гэхдээ яахав баклаврын хэмжээнд тооцогдож болох нэгэн дипломын ажил бичиж чадах шиг болсон. Тэрүүгээрээ 3 сард мөн Японы Механик инжереийн холбооны хурал дээр бас илтгэл тавьчихсан гэж байгаа. Бас хөөрхөн хурган амжилттай. 

За тэгээд яг тэр үед баяр болон гунигийн олон ээлж дараатай хэсэг хугацаа өнгөрсөн дөө. Юун түрүүнд Сэйва гэж тэтгэлэгт тэнцсэн. Гэхдээ шулуухан хэлэхэд мөнгөн дүнгийн хувьд хангалтгүй байлаа. Тиймээс өөр олон тэтгэлэгт мөн бичиг баримтаа өгч байсан ч, харамсалтай нь бүгдээс нь үгүй гэж ирсэн. Ёстой л чамлахаар чанга атга гэж үг санаанд орж ирж билээ. Анх удаагаа Осака, Кёото хотуудаар аялж байсан ч, яг тэр үед сүүлийн найдвар болох тэтгэлгээс үгүй гэсэн хариуг аван би гэж хүн нөгөө л сэтгэлээр унадгаараа унав. 
Гэтэл азаар, сургуулийн нэгэн нэмэлт тэтгэлгийн хөтөлбөрт тэнцэж 2 тэтгэлэг авах болов. Нийлээд бол яг л болох байлаа. Би гэж хүн бөөн л баяр болов. Сэтгэл санаагаар нэг дээшилж, нэг доошилдог би гэдэг хүн, бас яахав хөөрхөн л баяртай байлаа. 
За тэгээд зун болов. Энэ жил Японы хамгийн өндөр уул болох Фүжи ууланд авирахаар шийдэв. Бусад хүмүүс, Фүжи олон авирах нь тэнэг хэрэг гэгддэг ч, миний хувьд үнэхээр бүр үнэхээр таалагдав. Намайг солиотой гэж магадгүй ч, надад лав огт бүр огт хүнд байгаагүй. Басч байгаа юм биш, харин ч агаар нь сийрэг, яг л Монголын маань агаар шиг гоё, мөн яг л миний хүсдэг шиг чийглэг мөн салхитай байсан. Тэглээ ч авирахад зориулсан замтай. Учиргүй л төөрөхгүй бол аягүй дажгүй санагдсан. Ирэх жил дахиад авирах бодолтой байгаа. 
За тэгээд бууж ирээд гэр лүүгээ 9 хоног харьсан. Дэндүү богинохон байсан нь харамсалтай байсан ч, гүэ яахав гэртээ жаахан эрхэлж байгаад ирсэн. Болдогсон бол дүүтэйгээ өдөр бүр хамт байхсан. Яагаад ч юм дүүтэйгээ л байгаад байвал болоо мэт. Найзуудтайгаа уулзах цаг хүртэл дүүтэйгээ хамт байх цагаас хумсалж байгаа мэт хайран санагдаж билээ. Ялангуяа найзууд цагаа барихгүй болон, дэндүү хайнга хандах үед. За яахав цаг хугацааг буцааж болох биш. 
За тэгээд буцаж Японд ирээд, бас өөр нэгэн Механик Инженерийн хуралд илтгэл тавьж үзлээ. Бас л хөөрхөн амжилттай л болох шиг болсон. Бас нэгэн жижиг сэтгэлээс нэгэн том ачаа авч хаясан. 
Тэгээд дуусгаад дараа нь энэ жилийн хамгийн аймшигтай нэгэн зүйлийг хийсэн. Акитагаас Токио хүртэл дугуйгаар явах аялал хийсэн. Жишээ нь эхний өдөр гэхэд 212 орчим км дугуйдсан байсан. Тэр дотроо уул толгод даван байж, 5 цаг орчимыг нь харанхуй замаар жийсэн дээ. Хамгийн балай нь хөдөө газар болохоор, машин ч байхгүй, дугуйны гэрэлд хаа нэг мэлхий зэрэг харагдана. За тэгээд нүүр бол аалзны шүлс болох зэрэг бол энүүхэнд байсан даа. Гэх мэтээр 3 өдөр аймшигтайгаар дугуйдан байж Токиод хүрсэн. Замд хонуулсан хүмүүс болон хамт явсан Баганаадаа баярлалаа гэж. Тэгж байгаад бүр олон хоногоор илүү тайван аялал хийх төлөвлөгөөтэй байгаа. 
Тэгээд буцаж ирснийхээ дараа 9 сарын сүүлээр Хоккайдо руу усан онгоцоор аялал хийсэн. Бас л жаргасан байгаа биз? Энэ жил ер нь л өнгөрсөн 4 жил хийгээгүй бүх зүйлсээ хийж үзэж байна. Хамгийн гол нь Хоккайдо их таалагдсан. Явсандаа харамсаагүй, харин ч баярласан, тэгээд л болоо гэж бодож байна. 
Хамгийн сүүлд нь, Японд зохиогддог Сагсны тэмцээнд оролцсон байгаа. Гэвч энэ жил мөн л маш муу амжилттай оролцсон доо. Гүэ яахав шүүгч нар аягүй муу байсны улмаас, сагс биш Америк хөлбөмбөг л болсон. Гэхдээ тэр бол шалтаг л байлгүй. 10 жилд, ахлах сургуульд сургуулийн аварга 2 удаа болж (багтаа үргэлж чухал үүрэг гүйцэтгэж), дүүргийн аварга болж, хүүхдийн лигт амжилттай тоглож олон оноо авдаг байсан үе маань өнгөрсөн үү? эсвэл угийн зүгээр л сайн баг, дасгалжуулагчийн ач тус байсан уу мэдэхгүй юм. Өөртөө жаахан санаагаар унаж л байна. Өөрийгөө дажгүй тоглодог гэж боддог ч, сэтгэл санаагаар ч тэр, чадвараар ч тэр дутмаг гэдгээ хүлээн зөвшөөрөх ёстой мэт санагддаг боллоо. Уг нь бол хэнээс ч дутуу гэж боддоггүй, бүгдийг нь хожно, бүгдээс нь илүү гэж өөрийгөө боддог юм. Гэхдээ бодит байдалтай эвлэрэх цаг ирсэн мэт. Яг ний нуугүй хэлэхэд сэтгэл санаагаар унаж, гутарч л байна.
За тэр яахав. Одоо эндхийн шинэ жилд анх удаа орж үзэх бодолтой байгаа. Ирээд 5 дах жилдээ анх удаа оролцож үзнэ. Тэгээд л энэ оны адал явдал дуусна даа. Сайнтай муутай нэгэн жил ингээд дуусч байна даа. Ирэх онд илүү завгүй, илүү чөлөөт цаг зугаа цэнгэлгүй уйтгартай нэгэн жил л болох байх даа. Одоо тэгээд оюутан нас ч дуусч байна шүү дээ...

Энэ онд болсон амжилттай зүйлс:
1. 2 хуралд илтгэл тавьсан.
2. Фүжи авирсан
3. Кансай бүс болон Хоккайдо явсан.
4. Дугуйн аялал хийсэн. 

Бүтэл муутай онцгүй зүйлс:
1. Гэртээ тун богино хугацаагаар харьсан
2. Сагсны тэмцээнд амжилт муу ороцлсон
3. Зарим үед утас зэргээ унтрааж, сургуульдаа 

2014.12.24

Tuesday, December 2, 2014

Спортын ач холбогдол

Энэ удаадаа нэгэн тас хөндлөн ч байж магадгүй нэгэн зүйлийг бичье гэж бодлоо. Тэр нь юу вэ гэвэл спорт, биен тамир. 10 жилд байхад лаг лаг тоглодог охидууд, оюутан болоод ирэхээрээ тэгээд хаячихдаг, за ер нь охин ч гэлтгүй эрчүүд нь ч ялгаагүй. Нэгэнт л тамирчин болохгүйгээс хойш, өөрийнхөө ирээдүйд анхаарах гэж тэгдэг байх. Энэ миний нэг харамсдаг зүйл юм даа.
Заавал ч гүй лаг байх албагүй, заавал ч гүй тамирчин байх албагүй, заавал ч гүй мундаг гоё биетэй байх албагүй. Хамгийн гол нь спорт биен тамир гэдэг зүйл чинь өөрөө эрүүл мэндийн чинь гол үндэс юм болов уу? 
Би Японд ирээд нэг зүйл анзаарсан... эд яагаад ингэж урт наслаад байна гэж? Мэдээж хэрэг хоол хүнсний асуудал дээр эрүүл хооллолттой л гэгддэг нь үнэн. Гэтэл эд нар яс яривал манайхнаас ч их архи ууна, тамхи татна. Яг нарийн тоо баримт гаргаж чадахгүй байгаад уучлаарай, гэхдээ лав тамхидалтаараа бол нилээн дээгүүр ордог улс гэж нэг хичээл дээр үзэж байсан юм байна. Эрчүүд нь бараг дэлхийд 2т байсан байх. Гэвч бас зөвхөн тэр биш байна аа. Эд нар хөгшин залуугүй биен тамирлаг юм. Орой болон өглөө гудамжаар гүйж байгаа хүмүүс ёстой л 8 настай балчираас 80 настай буурал хүртлээ байна. 23тай миний бие ч тэр лаг хүмүүс шиг тэсвэр тэвчээргүй мэт. Хамгийн чухал нэг хэлэх гээд байгаа зүйл нь, эд нар өөрсдийгөө бүр хөдөлж чадахгүй болтлоо хөгшин гэж огт боддоггүйд байгаа юм. Тэрхүү үзэл бодлыг өгөгч нь ердөө л энэ эрүүл чийрэг бие балдир.
Миний хэлэх гээд байгаа юм нь, ямар ч л байсан биен тамираар хичээллээсэй л гэж Монголчуудаасаа хүсдэг. Нэн ялангуяа эмэгтэйчүүдээсээ.
Яагаад гэхээр эрчүүдийн ихэнхи нь болохоор ямар нэг аргаар зааланд тоглож бариад байдаг, бас сүүлийн үеийн залуучууд бие хаандаа нилээн ч анхаардаг болж. Гэвч анзаараад байхад эмэгтэйчүүд дунд биен тамир хийдэг хүн нь цөөнх мэт.  

Яг эндээс яриаг жаахан өөрчилье. Юу вэ гэхээр, спортын бүх төрлийг хөгжүүлэх хэрэгтэй гэж би үргэлж боддог. Бид нар заавал ч үгүй олимп, дэлхий аваргаас шууд медал авах спортыг хөгжүүлэх ч албагүй юм. Монголд хараахан байхгүй байгаа бүхий л спортыг эхнээс нь ч хамаагүй эхлүүлээд, бүх арван жилийн сургуулиудад хичээллүүлж эхлэх хэрэгтэй гэж боддог юм. Спортоор хүн маш олон талаар хөгжинө, хүмүүжнэ. Америк хөлбөмбөг, бейсбол гэж би лав бага сонсож байсан, хоккей, рагби бол байдгийг мэднэ. Тэр зүйлүүд рүү төрөөс мөнгө хэрэгтэй байгаа юм даа. Уг нь та бод доо. Бид олон төрлийн спортоор аймаг сумдаараа нийлсэн лигтэй байна гээд. Хөвсгөлийн Цаатууд, Говь-Алтайн Атууд эсвэл Мазаалай ч гэдэг юм уу багуудтай. Тэгээд улс даяар аялан тоглолт хийж явдаг. Тийм нэгэн мэргэжлийн спортын лигүүдтэй байвал, хотын нягтаршилт ч багасч, хөдөө орон нутгийн хөгжлийн ч эх үүсвэр болж мэдэх мэт. Мэдээж, үндэсний спортуудыг цааш нь хэрхэн хадгалж үлдэх гэдэг маш том бодлого хэрэгтэй мэт. 20 жилийн дараа бөх сонирхох хүн байхгүй болсон байх вий гэж санаа зовдог юм. 

Зазазаза би бас л олон юм үглээд ирлээ. Зүгээр санаа нь спорт улс оронд чухал юм шүү л гэж хэлэхийг зорьлоо. 
2014.12.02

Шинжлэх ухааны туйлын зорилго юу гэж?...

Миний бие онгоц гэгч зүйлд багаасаа дурлан, яаж ийм хүнд юм ингэж нисч чадаж байнаа? гэж байнга гайхан бодож өссөн. Тэр ч утгаараа механик инженерийн мэргэжлийг сонгон хичээллэсээр өдийг хүрчээ. Юу нь сонирхолтой гээч? Механик инженерийн мэргэжил гэх мэргэжил хэр өргөн хүрээтэй, ямар гоё зүйлстэй холбогддог гэдгийг ойлгож мэдэх. 
Тэгээд энэхүү мэргэжлээр олон ч хичээл үзлээ, олон ч туршилт хийлээ, олон ч үнэтэй үнэтэй багаж ашиглаж үзэж байна. Гэхдээ нэг зүйлд сүүлийн үед бага зэрэг залхсан ч гэх юм уу, учрыг нь ойлгохгүй болж эхэлж байна. Тэр нь юу вэ гэвэл, энэ шинжлэх ухаан ингэж хөгжлөө гээд ер нь сайн зүйл байна уу? гэж...

Бид одоо үед ингээд интернет ашиглаж байна, гэрийхэнтэйгээ шууд л нүүр нүүрээ хараад ярьж байна. Дэлхийн нөгөө өнцөгт байгаа хүнтэй шууд л холбогдож байна. Механик инженерийн хувьд, эрт дээр үед хэдэн өдөр явж очдог байсан газар луугаа хэдхэн цагт яваад очдог болж. Зам тээвэр гэхээс гадна, спортын хөгжил, хүний ая тухтай байдал гээд олон зүйлд ач холбогдлоо өгч ирсэн. 

Гэхдээ энэ бүгдгүйгээр бидний амьдрал ямар байсан бэ? Би лав санадаг юм, багадаа гадаа л тоглодог хүүхэд байсан. Өвөл цасан дээр сумогийн дэвжээ зураад сумоддог, цасан дээр хөлбөмбөгддөг, дулаан үед баавгайн чих гээд их тоглодог байж. Гэтэл одооны хүүхдүүд? iPad мэтээр л тоглож байна шүү дээ. 
Багачууд ч гэлтгүй томчууд нь ч ялгаагүй. Жишээ нь Японд тээврийн хэрэгсэл дотор утсаар ярих хориотой байдаг. Тэгээд яах вэ гэхээр, бүгд утсаа шагайсан чимээгүй хэдэн хүмүүс. Энэ бүхэн тэгээд нийгмийн харилцаа юу? гэвэл мэдээж үгүй. Энэ бүхний эх үүсвэр бидний үүсгэсэн шинжлэх ухаан биш гэж үү? Бүр энгийнээр бодоод үзье. Буу, галт зэвсэг, хими, цөмийн зэвсэг... эд бүгдийг хэн нээсэн гэж? Мэдээж хүмүүс бид шүү дээ. Ой модыг хамаагүй тайран сүйтгэж, хотжилт гэх нэрээр байгаль орчинг үгүй болгосон. Тэгээд энэ бүхэн тийм гоё байна гэж үү? Хэдхэн жилийн өмнө гараар бичсэн захиагаар харилцаж, дэндүү амттай хүний харилцаа байсан. Мэргэжлийн Сумо бөхийн 68дахь их аварга Д. Дагвадорж гуай маань хүртэл жижиг зоос цуглуулан байж ээжийхээ хоолойг 30хан секунд сонсдог байсан гэдэг. Мөн дээр үед захиагаар харилцдаг байсан ба, зөвхөн хосуудын хайр дурлал гэлтгүй бүхий л төрлийн хайр илүү нандин харилцаатай байсан юм шиг. Одоо бол нетээр үеэрхээд, нетээр салж байна шүү дээ цаана чинь хэхэ. Гүй яахав нэг талаасаа хоорондоо шууд холбогдоно гэдэг асар том хөгжил.

Хэдэн жилийн дараа биднийг ямар дэлхий хүлээж байна вэ? Миний төсөөллөөр, зөвхөн миний төсөөллөөр шүү... дэлхийн дулаарал гэгч зүйл газар аван цөлжилт дунд өнгөрөөх байх, дагаад ан амьтан ургамал ч цөөрнө, байгаль гэж үгүй болно. Хамаг баялаг нь дуусаад, машин онгоц зэрэг ашиглагдахгүй болж эхэлнэ. Цахилгааны эх үүсвэрүүд дандаа байгалийн нөхөн сэргээгдэх эрчим хүчнээс авна, гэхдээ машины болон бусад ихэнхи үйлдвэрүүд зогсох учир их хэмжээний эрчим хүч хэрэггүй. Хүмүүсийн өдөр тутмын хийдэг усанд орох, сэрүүцүүлэгч, халаагч зэрэг нь тансаг хэрэглэгчид л ашиглана. Мэдээж хоолны хомсдол гарч ирнэ байх. За ер нь л эвгүй болох байх. Дэлхийн дулаарал багасахгүй гэсэн судалгаа байдаг юм байна лээ. Гэхдээ үүний төлөө хэн ч хичээхгүй байна шүү дээ угийн цаанаасаа. Харин ч шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхийн тулд асар их зүйлсийг зарцуулж, золиосолж байна. 

Минийхээр бол, шинжлэх ухаан инженерчлэл гэгч зүйл хөгжихийн хэрээр муу үр дагаврыг байнга дагуулдаг мэт. Адгийн наад зах нь гаргүй, хөлгүй хүнийг хиймэл эрхтэнтэй болгох гээд хөгжүүлтэл цаана нь Роботод ашигтай судалгааны хариу гараад ирнэ. Үүнийг дагаад робот хөгжлөө гэхэд, хүн төрөлхтөн бид залхуу л болно ч гэдэг юм уу. Онгоц яагаад ингэж хөгжив??? Хамгийн хурдтай хөгжсөн шалтгаан яг үнэндээ дайны зориулалттай онгоцыг бүтээх явцын үр дагавар. Анагаах яагаад хөгжив? Бас л 2-р дайны үеийн олзны цэргүүд дээр хийсэн судалгаа гэгддэг. Удирдлагатай Drone онгоц, бас л бөмбөг хаях зориулалттай. Цөмийн цахилгаан станц, явж явж баахан бөмбөг л болсон. 

Миний хувьд зүгээр л байгальдаа хайртай, байгаль орчноо хамгаалсан, өөрийн хүүхдүүд, ач үрээрээ хүрээлүүлсэн өвгөн болоод л нас барахыг хүсдэг. Гэхдээ тодорхой хэмжээнд зөв талаас нь Монголыхоо залуусын толгойд зөв талаас нь бага зэрэг ч гэсэн юм хийчихээд талийх юмсан л гэж боддог. Нас барахдаа сайн аав, сайн хань, сайн хүү, сайн ах байлаа гэж бахдал дүүрэн бодож нүд аних юмсан гэж. Тэрний төлөө л амьдрах юмсан гэж зорьдог. Гэтэл хүмүүс бидний үүсгэсэн нийгэм, хүмүүсийг мөнгөний төлөө болгож, миний амьдралыг улам адармаатай болгочихоод байх юм даа. Заа даа, миний дэмийрэх ч яахав дээ... Та бүгдийн амьдрал бол та бүгдийн л амьдрал шүү дээ хө. Инженерээр сурч буй би ийм юм бодохоор заримдаа зүгээр л зугтмаар санагдах юм...
2014.12.02

Tuesday, October 28, 2014

Үндсэрхэг ба үндэсний үзлийн ялгааг тунгаахын учир

Өчигдөр орой би нэгэн кино үзлээ. Уншигч та бараг үзсэн ч байж магадгүй "Dawn of the Planet of the Apes" гээд. Уг кинон дээр хүн төрөлхтөн нэгэн вирусыг алдснаас болж хүн төрөлхтний ихэнхи нь үгүй болно. Гэвч хэсэг хүмүүс үлдсэн газар энергийн хомсдолд орж, хуучин ашиглаж байсан усан цахилгаан станцыг хайхаар явна. Гэтэл яг тэр газар нь хүний хэлээр ярьдаг мичин овог байх нь тэр. За даа би ер нь кино тайлбарлахдаа муу юм хаха.
Гол дүрүүд нь 2 мич ба сайн санаат хэсэг хүмүүс бөгөөд, нэг мич нь хүн төрөлхтнийг үнэн голоосоо үзэн яддаг. Нэг нь бол мичин овогтоо итгэдэг, хамгаалдаг овгийн ахлагч. Үзэн яддаг мичийн нэрийг Коба гэх ба, за даа шулуухан хэлэхэд Хятадууд, Солонгосуудыг үзэн яддаг манай Монголчууд шиг санагдав. 2 тэс өөр соёл иргэншил тул, нэг нэгнээ устгачихая гэсэн үзэл бодол хэн хэнд нь төрөх  нь ойлгомжтой. Уг киног үзэхэд хүн төрөлхтөн ба мичин овог биш 2 улс, тэр тусмаа манай Монголчууд санаанд орсон юм. 
Ямар ч үр үндэсгүй, эсвэл аль дээр үеийн өөрөө ч нүдээрээ хараагүй атаа хорслыг хий хоосон хөөрүү сэтгэл хөдлөл болгож өөр улс үндэстнийг үзэн ядах. 
За би доор хэдхэн жишээг бичье. Бүгд л ФБ дээр харсан.
1. Нэг Хятад хүн байшингаас унаад амь насаа алдчихсан байгаа зураг байсан. Гэвч доор нь энэрэнгүй сэтгэлтэй Монголчуудын сэтгэгдэл нь юу байсан гээч??? Болж, нэгээр ч гэсэн хорогдог, Хятад хүн хүн биш, Хохь нь гэх мэт!
2. Хэдэн Хятадууд манай төв талбай дээр бослого гаргасан. А би мэдээж хэрэг, төв талбай дээр бослого хийхэд бол үнэн голоосоо эсэргүүцнэ. Гэвч, доор нь бас бичсэн хэдэн сэтгэгдэл нь гэж айхтар. Цалин өгч яадаг юм! Цалингүй ажиллах хэрэгтэй! гэх мэт. Гүэ тэр хүмүүсийг ер нь ямар үндэстэн авчраад ажиллуулсан юм бэ? Анхнаасаа цалинг нь өгч чадахгүй бол яах гэж авчирдаг байна аа? Ер нь тэд нарыг бид нар өөрсдөө л оруулж ирээд байгаа шүү дээ. Яагаад оруулж ирүүлэхгүй талаасаа ард иргэд бид тэмцэх бус, орж ирсэн хойно нь зодлоо нүдлээ гээд огширцгоодог байна аа! Монголчууд бид өөрсдөө тэд нарыг авчраад байна шүү дээ, өдөр бүр өдөр бүр...
За гол хэлмээр байгаа зүйлээ одоо хэлье. Тэд ч бас хөөрхий хүмүүс шүү дээ. Тэд нар Хятад хүн болж төрөхөө сонгоогүй шүү дээ. Бид чинь өөрсдөө тэднээс илүү хүнлэг бус болчихоод байгаагаа мэдэж байна уу? Би зүгээр чихээрээ л сонсож байсан зүйл байдаг юм. Халх голын дайнд Малчин гэр бүл шархдсан Японыг гэртээ оруулаад асарч байсан гэж. Би лав итгэдэг. Тэр чинь л жинхэнэ нөгөө бидний хүнлэг сэтгэл биш гэж үү? Тэр Япон жишээ нь тухайн үед юуг бодож ойлгож авсан бол??? Хүн хүндээ хайртай байх, хүнлэг байна гэдэг ер нь тэр улс үндэстний ялгаа ямар хамаа байна аа?
За тэгээд л над шиг ийм хүн бас байна гэвэл байна, гэвч бүгдээрээ дайраад Хятадын эрлийз, хурлийз болгочихно аягүй хэцүү. Хөөрхий одоо байтлаа Монгол хүн Монгол хүнээ хүртэл Хятадын шээс баас гэж дуудаад алах нь л дээ. 
Тэгж ярьж байгаа хүмүүс, би ч гэсэн, Хятадад илүү дуртай гэсэн үг огт биш шүү дээ. Харин ч Монголдоо хайртай, Монголоороо бахархдаг гэж би боддог. Монгол гээд худлаа цээжээ дэлддэг зангаа л больцгооё гэж уриалмаар, бүр тийм болгомоор байдаг. Монгол хүний нинжин сэтгэл залуучууд биднээр үгүй болж байгаа шүү та минь. 
Эцэст нь хэлэхэд дэлхий дээр зөвхөн бид оршин амьдардаггүй. Бид Монгол орноо Монголоор нь хадгалж үлдье гэвэл, өөрсдөө дотроо байр суурь, нэгдсэн зөв үзэл бодолтой л болох хэрэгтэй. Зөвхөн Монгол гээд хэт үндсэрхээд байх бус, улс эх орноо Америк шиг олон үндэстэн болгохгүйн тулд, аливаа орны клон улс болгохгүйн тулд бид үндэсний цэвэр үзэлтэй, хүнлэг энэрэнгүй ард түмэн л болох хэрэгтэй...
Залуучууд минь дээ жаахан ухаантайхан шиг тунгааж үзээч...

2014.10.28

Thursday, October 2, 2014

Аль нь зөв зам бэ?

Би өөртөө тулгарч байгаа нэгэн асуудлаараа нэгэн сэдвийг хөндөх гэсэн юм. Би энэ жилийн хавар их сургуулиа төгсөн, үргэлжлүүлээд магистртаа орсон байгаа. Хамгийн эхний асуулт? Яагаад магистрт орсон бэ?
Мммм, мэдэхгүй юм даа. Механик инженер гэж мэргэжлээр төгссөн ч, би үнэндээ юу ч мэдэхгүй мэт санагдаж байсан. Өөрөөр хэлбэл Японд төгссөн гэж өөрийгөө гаднаас нь харахад маш түүхий мэдлэгтэй байсан. Тэгээд л би тэрнээс нь айгаад ч гэх юм уу, мөн амьдралд ч бэлэн биш гэдгээ мэдэрч эмээснээр үргэлэлжлүүлэх замыг сонгосон. Тухайн үед, төгсөөд яах вэ? гэдэг асуултанд би маш амархнаар урдаа гарч ирсэн боломжийг (магистр) ашиглаад л хариулчихсан.
Гэтэл одоо жил хагасын дараа магистраа төгсөөд яах уу? гэдэг бүр том асуулт гарч ирнэ. 
Докторт үргэлжлүүлэх үү?
Миний хувьд хэзээ ч үгүй!!! Уучлаарай, гэхдээ хэзээ ч энд яг үргэлжлүүлж сурахгүй. Бүр хэдэн жилийн дараа бол өөр хэрэг гэхээс. 
Яагаад? Учир нь энд яг л ажил хийдэг юм шиг л суудаг. Заримдаа туршилтын үеэр, өглөөнөөс шөнө болтол сууна. Тэгээд зөвхөн өөрийхөө юмнаас гадна хүнд юм хийхэд нь тусална. Өөрөөр хэлбэл бүх зүйлийг чи өөрөө сэтгэж, өөрөө хайна. Тэрэнд зарцуулах цаг хэтэрхий их учраас, таны чөлөөт цаг үгүй болно. Тэгээд ирэхээрээ, яг л Японы зожиг ертөнцөд нэвтэрч байгаа мэт санагдана. Нэг үгээр хэлбэл, хүн гэдэг утгаа алдсан амьдралаар амьдарна гэсэн үг. 
Тэгэхээр надад 2хон зам л үлдэж байгаа юм. Би одоо л гол зүйлдээ орох гэж байна. 
Тэр нь Японд ажилд орох эсвэл эх орондоо харих гэсэн 2 зам. 

Энэ асуудлаар олон олон Монгол залуус боддог гэж бодож байна. 
Тэгэхээр тус тусых нь тухай би өөрийхөө үзэл бодлыг бичье гэж бодсон юм. 

1. Японд ажиллах
Ихэнх Монгол залуусын сонгодог зам? гээд хэлчихэд буруутахгүй болов уу?
Аргагүй өөрийн career гэдэг талаасаа маш зөв зам. Яагаад гэвэл техник технологи талаасаа ч тэр, эдийн засаг талаасаа ч тэр ер нь юм юмаараа Ази байтугай дэлхийд алдартай улс. Сурах зүйл асар их бөгөөд, жинхэнэ утгаараа ажлыг хийж сурна. Мөн нарийн мэргэжилдээ ч сайн болно. А мэдээж хэрэг цалин бол маш сайн. Юун Монгол, зүгээр л ажлаа хийгээл амьдраад явахад мөнгө нь бараг цуглаад байна. Ажлын арга барил зэрэг талаасаа ч бас мэдээж суралцана. Мөн өндөр хөгжилтэй оронд байгаа тул гоё тансаг амьдарч болно. Гэхдээ яагаад ч юм, үүнээс өөр сайн тал надаа төдийлөн ажиглагддаггүй юм.

За тэгвэл,
2. Монголдоо харьж ажиллах
Шулуухан л бичье, уншиж байгаа та юун хүүхэд шиг юм ч гэж бодож магадгүй. Миний хувьд өөрийн сэтгэл дотроо жаргалтай амьдрах юм шиг. Би зөвхөн Монголдоо биш, ард түмнээ гадаадад хэсэг гарч, юм үзэж улс эх орноо харьцуулаасай гэж хүсдэг. Гэхдээ тэндээ удалгүйгээр эх орондоо юм хийгээсэй гэж хүсдэг. Хамгийн чухал нэг юм нь хэн байснаа битгий мартаасай л гэж хэлмээр санагддаг.
Яг надаа бол тэр career, тэр мөнгө, тэр мундаг технологи сурах хүсэл төдийлөн байдаггүй. А гэхдээ бас хамаагүй ингэж хэлж болохгүй. Би өөрөө биеэ даагаад мундаг болсон хойноо, улс эх орноо дээшээ татах хэмжээний болох хэрэгтэй нь мэдээж. Бас нэг айдаг юм нь, Монголд өдөр бүр л мөнгө мөнгө гэсэн улс байдаг. Би энд тэр тал дээр нээх санаа зовдоггүй гар, харьж очсноо гуйлгачин болчих вий ч гэдэг юм уу. Аав, ээжээсээ эдийн засгийн хараат бус, аав ээжээ тэжээдэг хэмжээний л болмоор байдаг юм. Тэгэнгүүт л эргээд нөгөө мөнгө. Гайгүй ажилд орлоо гэхэд л цалин нь хүрдэггүй нийгэм гээд байдаг.

Яг тэгээд дахиад бодонгуут, Японд ажилласан нь илүү тэр тал дээр санаа зовохгүй мэт. Бас илүү юм ч сурах мэт. Ай даа мэдэхгүй юм даа.
Зүгээр л цалингаараа амьдраад хүрдэг, аз жаргалтай л нийгэмтэй болох юмсан. Надаа тэр том барилга, гоё машин, тансаг хэрэглээ бол сонирхол алга. Гэр бүлтэйгээ ойр, улс эх орондоо аятайхан юм хийдэг, хүмүүсийг хайрлаж хүмүүст хайрлагдсан, аз жаргалтай л амьдрах юмсан. Энэ ирээдүйг ямар тааж мэдэх биш дээ. Гэхдээ инээмсэглэлээ алдахгүй л яваад байна даа ямар ч байсан...


Уншигч та бас бодож байгаа зүйлсээ надаа хайрлавал талархах болно.

2014.10.02

Friday, July 25, 2014

Анхны сэтгэгдэл

Бас нэгэн бичвэрийг бичихээр шийдлээ. Энэ удаад бас л өөртөө бодогддог нэгэн чухал зүйлийн тухай. Юу вэ гэвэл, анхны сэтгэгдэл. Хүнийг ер нь удаан нөхөрлөж байж танина гэдэг, гэхдээ нөхөрлөх эсэх нь цэвэр анхны сэтгэгдлээс хамаардаг болов уу?

Үгүй яахав, угийн хүн төгс биш, тэглээ ч найзууд хоорондоо адилхан байх зэрэг бол огт хамаагүй. Ер нь миний эргэн тойрон ч нэг тийм, надтай адилхан бол биш, гаднаасаа ч тэр дотроосоо ч тэр. Зан ааш бол бүр ярих ч юм биш, тэс өөр хүмүүс. Гэтэл яагаад нөхөрлөөд яваад байна гэхээр, хүний уг чанар л юм уу даа. 

Анхны сэтгэгдэл гэж яг үнэндээ хүний уг чанараас л урган гарч ирдэг зүйл юм болов уу?
Би энд хэдхэн жишээ л авч үзье. Чамаас нэг сайн таньдаггүй хүн чинь нэг юм зээллээ. За нэг үзэг л байг. Чи ч тэгээд зээлчихнэ л дээ. Би ч гэсэн зүгээр л зээлнэ. Гэвч тэр хүн үзгийг чинь буцааж өгөхгүй удчихлаа. Тэгээд чи тэсэхгүй асууна. Хөөрхий мартчихсан юм байлгүй гээд. Тэгээд асуутал, урдаас чинь э чааваас, алга болгочихсон юм шиг байна, тэр тийм чухал үзэг байсан юм уу? гэж хариулбал та яах вэ? Хамгийн гол нь тэр сүүлийн өгүүлбэр. Чухал бол юу гэж? гэж хариу асуумаар санагдана даа. Гэхдээ тэгээд тэр хүн итгэл даахааргүй хүн байна гээд хаяна. Магадгүй уншигч та үзэг юун сүртэйн гэж бодож магадгүй. Гэтэл, үзэг ч бай юу ч бай энэ бол чухал. Тэр хүнтэй нөхөрлөөд явбал яваандаа машин тэргээс эхлээд чухал чухал зүйл зээлүүлж, зээлж явна гэсэн үг шүү дээ. Жижигхэн юмаар л хүний чанар танигдчихаж байгаа юм. 

Бас нэг жишээ. Чи олуулаа нэг зугаалгаар явж баахан хоол унд хийж идлээ. Сайхан ч хөгжилдлөө. Тэгээд харих болж, юм хумаа янзалж хурааж цэвэрлэж эхлэв. Гэтэл тэнд нэг хүн энэ бүх хугацаанд хамт байж хөгжилдчихөөд, юм янзлах болсон чинь юу ч хийхгүй бултаад байлаа. Миний нүдэнд тийм зүйл харагдвал тэгээл зайгаа барьчихаж байгаа юм. Тэр хүн чамайг сайн явахад үргэлж дэргэд чинь байх ч, муудахад зүгээр л хаяад явна. Ийм жижигхэн зүйлээс ийм зүйлийг олоод харчихаж байгаа юм. 

За тэгээд, чамаас юм асуучаад дараа нь яаснаа хэлэхгүй хүн байна. Чи энд яасын бол санаа зовоостой. Гэхдээ тийм хүмүүс чамайг юм асуухад чамд бас тусална л даа. Гэхдээ л төгс сэтгэгдэл бас биш. Хүн болгон л үүн дээр алддаг. 

Ер нь дахин дахин хэлье. Чамайг өөдтэй явахад хамт байгаа хүн бол чиний жинхэнэ найз гэсэн үг биш шүү. Биш гэсэн үг бас биш ч, хамгийн жинхэнэ найз гэдэг бол, чамайг зовж байхад л тусалдаг хүн. Туслахад бол сэтгэл л хангалттай. Ядарч байхад чинь нэг шөл хийгээд өгдөг хүнд бол сэтгэлээсээ бүр чин сэтгэлээсээ баярлана даа. Дараа нь чиний тусламж хэрэгтэй үед, чиний сэтгэлийн гүнээс туслах хүч гарна даа. Ерөөсөө л энэ чинь шүү дээ. 

За даа анхны сэтгэгдэл гэчихээд жаахан хазайх гэж байна. Гэхдээ анхны сэтгэгдэл нөхөрлөлийн хамгийн эхний алхам байх. Нэг алдлаа гээд гэхдээ нөхөж бол болно байх. 2,3 давтаад буруу сэтгэгдэл төрүүлбэл тэгээд л будаа даа ер нь. Гэхдээ энийг засах ч боломжгүй биз. Хэлээд ч сэтгэлд нь суухгүй. Сэтгэлд нь хүртэл нэгэн зүйл тохиолдохоос нааш...

2014.7.25

Wednesday, July 23, 2014

Нэг үгний хүч

За даа миний энэ хэдэн бичвэрүүд дандаа л нойр муутай, уцаартай, санаагаар унасан үед бичигдэж байдаг болохоор ямархуу чанартай юм гардаг юм бол доо. Ямартаа ч ингээд санаа орж ирээл, юу ч бодож тунгаалгүй бичээд, хамгийн сүүлд нь нэг уншиж жаахан засалт хийгээл оруулчихаад байгаа. 

Энэ бичвэртээ нэгэн хамгийн хүчтэй зүйлийн тухай бичье. Энэ бол үг. Үг хүнийг алж ч чадна, амилуулж ч чадна гэдэг. Би энэ үгэнд үнэхээр санал нийлдэг. Гайхалтай үг хүний амьдралыг тэр чигт нь өөрчилж чадаж байхад, зарим хорон үгнүүд хэдэн жил болсон ч мартагдахгүй гомдох сэтгэлийг дагуулах жишээтэй. Танд ч гэсэн тийм тохиолдлууд нилээн байдаг байлгүй. Заримдаа үг хүлээн авах хүн нь хэт хүндрүүлж хүлээн авах үе ч байна. Ер нь хүнд "Чи бол тэнэг" ч юм уу, зүгээр нэг тийм үг хэлэхэд хүн нээх том зүйл боддоггүй. Гэвч яг үг бүрийх нь утга нь аймар биш ч, хүний нүднээс нулимс гаргатал авах ч үг байна. Ер нь л тухайн тохиолдлоос болдог мэт. 

Үгнээс илүү үйлдэл гэх ч тохиолдол байдаг. За даа хайр дурлалд, эмэгтэй нь хайртай гэж хэлүүлэхгүй бол өөртөө хайртайм болов уу гэж эргэлздэг гэж байгаа, гэтэл эрэгтэй нь тэр болгон хайртай гээд хэлээд байдаггүй гэх жишээний. Өөрөөр хэлбэл иймэрхүү гүн холбоонд бол үйлдэл илүү чухал болчихож байгаа юм.
Гэвч энэ бичвэртээ үгний тухай бичиж байгаа тул, хайр дурлалын нарийн асуудал зэргийг тусад нь авч үзье. 

Үгээ цэгнэж ярих гэдэг маш чухал. Хүн болгон л алддаг байх. Гэвч, сэтгэл санаа эмзэг үед, эсвэл сонсож байгаа хүнээ мэдэхгүй үед буруу үг амнаасаа унагаж өөрийн итгэлээ алдах вий. Хүн хэдий бодоогүй байсан ч амнаасаа буруу үг унагаах үе байдаг. Уурласан үед, ядарсан үед, сэтгэл санаа хямарсан үед буруу үгсийг ч хайр найргүй унагаана шүү дээ.

Миний дэргэд хэлж байсан зарим нэг хүний үгс одоо болтол санаанаас гардаггүй.  Жишээ нь миний дэргэд нэг эгч маань, "ажил хийнгээ юм сурна гэж юу байдаг юм, ажил хийж байна гэдэг чинь төдий чинээ муу мэдлэгтэй л болно" гэсэн утгатай юм ярьж байсан юм. Би бол тухайн үедээ гүн шоконд орсон дотроо бол. Би яахав дээ, амьдрах болон сургалтын төлбөрөө олох гэж, бас жаахан хангалуун тайван амьдрах гэж ажил хийдэг. Ажлаас асар их зүйл сурсан, сурсаар ч байна. А тийн мэдээж цагийн ажил л даа. Ядаж л ярианы хэл бол асар дээшилчихэж байгааин. Ажиллана гэдэг утга учрыг тодорхой хэмжээнд ойлгож байгаан. Иймэрхүү жишээ гэхдээ олон байнаа байна.

Ай даа, аав ээж, өвөө эмээдээ буруу үг хэлж гомдоов! анд найзаа гомдоов! Хүн ер нь хамгийн дотны хүмүүсээ хамгийн сүүлд тавьдаг шүү. Нэг ирээч гээд дуудахад нь завгүй гэж хариулав! Чиний төлөө гэсэн хүмүүс чиний төлөө зав байтугай л гаргаж байсан юм шүү.

Нэг үгээр хүнийг алж ч чадна...
2014.7.23  

Saturday, July 12, 2014

Үндэсний их баяр наадам аа гэж бөөн бодол

Гадаад оронд байх хугацаанд улс эх орон, тал сайхан нутаг, хаана ч байхгүй тэрхүү цэнгэг агаар, гэр бүл, найз нөхдөө хамгийн их санадаг үе бол наадам, цагаан сар, мөн бусад тэмдэглэлт баяруудын үе билээ. хмммммм гээд нэг сайхан амьсгаа авчихая. 

Ай даа нэг сайхан айргаа шимээд, царцааныхаа дууг сонсоод, үхрээ хөж хөж гээд туусан шиг, орой нь газар хэвтээд од харж юм эргэцүүлэн бодоод, эмээдээ доороосоо даарчихна бос гээд загнуулаад байж байх юутай сайхан гээч. Багадаа цэвэр хөдөө амьдарч чадаагүйдээ харамсдаг л юм. Ганц хонь ч гаргаж чадахгүй, хониний махаа ч олигтой эвдэж чадахгүй, ажил хийж сураагүй гэдэгтээ үргэлж санаа зовдог л юм. 

А гэхдээ бүр хоосонгүй ээ. Зуслан дээр бол жинхэнэ нутгийн индиан болно шүү дээ. Жигжидийн зуслан дээр аяаяая нэг нүцгэн гар л гүйж байлаа. Тухайн үед сэлбэ гол их ч устай байж, бороотой, нартай, өглөө, орой хамаагүй л шумбаж өгнө шүү дээ. Өглөө хүнгүй амар гээл, хамаатныхаа хүүхэд (сайн анд)-тэйгээ булгын ус аваад ирье гээл бөөн далим очиж сэлчээл ирнэ. Тэгээд л жараахай бас барина аа. Багадаа барьсан жараахайгаараа шпрот хийж иднэ гэж байсан удаатай гэж байгаа цаадах чинь. Гэрийн ойролцоо тугал, бяруу харагдвал очоол сүүлнээс нь татаал, дээр нь мордоол, мөн хонь ишиг бол ялгаагүй мордож өгнө. 
Тухайн үед дугуй их унах дуртай, дугуйгаараа хажуудах халзан уул руу нэг гарчихдаг, дээр нь гарчихаад л бодож явдаг байсан охиноо бодоол аая хаха. 
Багаасаа анд болж яваа насан туршийн андуудын маань нэгийн маань гэр бас хагас кмийн зайтай байдаг байлаа. А бид 2 чинь тэгээл дугуй засдаг баатрууд, сэнсэрсэн дугуйгаа сүүлдээ алхаар нүднэ. Аав нарынхаа багажаар ч гэхдээ нилээн юм оролддог байж билээ. Багаасаа механикт дуртай байсан нь харагддаг л юм. Одоо ч гэсэн энд Япон оюутнуудын хажууд тиймэрхүү юм оролдох тал дээр хавь илүү санагддаг. Цахилгаан хөрөө, гагнуур, за тэгээд шруп боолт суллах чангалах эдр бол энэ хэддээ л баавар байдаг юм.
За тэгээд дугуйгаар уралдана, цаадах чинь бас яг яс юман дээрээ аймхай, шулуун болон уруу зам дээр бол удаан явна. Харин өгсүүр дээр бол бүгдийг нь хол хаядаг байлаа. Хүнд араанд нь хийгээл хэдхэн жийгээл гарна, бусад хүүхдүүд хөнгөн дээрээ тавиал мацаж өгнө. Тэр үеийн дугуйны тормоз ч гэж алаад хаяна. Ар дугуй, дугуй тогтоогч 2-ийнх нь голоор хөлөө л хийнэ шүү дээ хаха. Сүүлдээ гутлын хоншоор, ул будаа. Нэг удаа бороотой үед нэг шавран дээр дугуйтайгаа хальтраад хамаг бие шавар болж байлаа хаха. Одоо ч тэр хальтарч унасан газар нүдэнд харагдаж байна.
Зөвхөн тэр ч биш, зун болохоор сандаал бас өмсөнө. Тэрүүгээрээ тэгээд хөлбөмбөгдөнө. Ахлах сургуульд ортлоо ер нь л хөлбөмбөг их тоглодог байж билээ. Хаалга нь гэж 9 билүү 11 алхаад 2 чулуу тавина. Тэгээл танайх том байна жижиг байна гээл бөөн юм хаха. Хаалгач нь үсрээд хүрэхгүй бол давсан гээл. Яг чулуун дээгүүр нь гарвал штанк гээл. За ер нь тухайн үеийн мань хэд тэгж л үздэг байлаа. Өвөл ангиараа байнга тоглоно. Ерөөсөө байрлал эдр бол тодорхой. Мундаг ч тоглоцгоодог байж. Зуны саравчтай малгайнаас салдаггүй байсан би, өвөл буруу харуулж өмсөөл мөргөдөг байлаа. Нэг удаа чихээ хөлдөөгөөд будаа будаа нэг илжиг шиг юм. Анги дотроо хүчтэй цохидог мэт санагддаг байсан ч дандаа далий цохидог байлаа даа хаха. Толгойгоороо бол харин сайн мөргөдөг байлаа. Тэгээл далий цохингуут гарууд, урт цагаан явж хөлөө тэгшлүүл гэнэ. Тэр үед урт цагаанд юм хум тэгшилдэг л байсын байх даа хаха. Ай даа, ангийн багш, хичээлийн эрхлэгч 2тоо бөмбөгөө байнга хураалгана. Тэгээл дандаа мөнгө нийлүүлээл авна. Дэлгүүр, зах дээр зардаг нөгөө л эрзээнэн бөмбөг шүү дээ. Тэгээл хорооллын эцсийн Дүүхээ төвөөс 300-ийн бөмбөг аваад зад хийлжаагаал тоглоно шүү дээ. 
Зун нь мөн Хандгайт хүүхдийн зуслан явдаг байлаа. 5 билүү 6 жил явсан байх аа. Яваандаа томорцон хойноо бол найзуудаасаа нэгийг нь бүлгийн дарга болгочихно. Тэгээд өөрөө яах нь уу гэхээр бүлгийн үйл ажиллагаанаас холуур явна шүү дээ. Өглөөний дасгал сүүлдээ хийх ч гүй, өглөөний хоолоо заримдаа зөөлгүүлнэ, аймар. Тэгээд бослоо гарлаа, шууд сагсны шийд. Бусад хүүхдүүд ихэвчлэн орой л ирнэ. А харин би хэдэн найзуудтайгаа өдрийн халуун, бороо салхи тоохгүй шүү дээ. Оройн диско болтол ерөөсөө л сагс сагс сагс л байлаа. Тэрнээс бусад зүйлс огт хамаагүй. Сүүлийн харих өдрөө бүлгийнхээ ганц нэг хүүхдийг ч танихгүй байсан юм даг. Олон жил яваад сүүлдээ бүр таньдаг хүүхдүүд олонтой болцон, ажилчдыг нь ч таньдаг болчихсон байж билээ. Хоол бол нэмүүлчихдэг л байсан юм. 
За ер нь ингээд бичвэл бага насны дурсамж дуусахгүй мэт. Би зун ер нь хичээл хийдэг хүүхэд байгаагүй ээ. Бага ангидаа зуны даалгавар шалгах үед доошоо хараал залбирдаг байлаа. Багш тэрнийг нь хараал миний нэрийг дууддаггүй байсан юм шиг байгаан. Ер нь хүүхэд болгон хичээл хийдэг, мундаг сурдаг байх албагүй гэж бүр сүүлд л ойлгосон юм даа. Хүүхэд гэдэг хичээлээс гаднах амьдралаас сурах зүйл асар их бий. Аз жаргалтай, хайрлах сэтгэлтэй, хүнлэг л хүн болж л өсөх хэрэгтэй болов уу. 
Ай даа наадам болохоор, эх орны салхиний үнэрээ дотроо төсөөлж л үнэрлэх юм даа. Миний нутгийн салхи нь хүртэл дэлхийд ганц шүү дээ. Эх орноосоо онгоцонд суух яг тэр мөчид нэг гүнзгий амьсгаа аваад ордог минь ч тэр. Энэ зун ч бас чадвал нэг харина даа. Олигтой юм хийдэггүй ч, ядаж л салхиа үнэрлэх минь.

Жич: Ярианы хэв маяг оруулахын тулд Монгол хэлний зөв дүрмээр бичигдээгүй үг хэллэг их байгаа болно.
2014.7.12


Tuesday, July 1, 2014

Бэлэнчлэх сэтгэлгээ

Бэлэн юманд дургүй хүн гэж юу байхав. Ихэнхи хүмүүс бэлэн юм нь байж байвал амар гэж хариулна. Үйлчилгээний байгууллагууд ч гэсэн худалдан авагчиддаа үзүүлэх үйлчилгээндээ үүнийг тусган авч үздэг болов уу?

Гэвч энэ нь тэгээд зөв гэж үү? Үүний үр дагаварт юу гарч ирж байна? Тэр бол бэлэнчлэх сэтгэлгээ! Зүгээр шулуухан л бичээд явъя. Надаас хүмүүс юм асуух үе байдаг юм. Үндсэндээ 2 л төрлийн хүн. Нэг нь өөрийнхөө хэмжээнд судалж, бичиж, эрэл хайгуул хийсний эцэст юм асуудаг, а нөгөөх нь мэдээж өөрөө огтхон ч оролдоогүй байж намайг лавлах мэт болгон асуудаг. Би нээх айхтар мэдлэгтэйдээ ч биш, зүгээр л нэг тийм хариулчихаар, өмнөөс нь хийгээд өгчихөөр харагддаг юм шиг байгаан. Би хийж өгч болно л доо, хүнд туслах тал дээр угийн үгүй гэж чадахгүй. Гэвч, чиний төлөө гэсэн талаас нь үзвэл, ямар ч байсан чадах ядхаараа оролдсны үндсэн дээр хамтран судалж зүтгэвэл илүү амжилт олох юм болов уу?
За тэгээд анзаараад байхад, зөвхөн энэ зан чанарын ялгаанаас тухайн хүнийг тодорхойлж болоод байгаа юм. Эргэн тойрон янз бүрийн л хүмүүс байгаад, намайг хүчлээд ганц удаа гуйгаад юм хийлгэсэн хүн, хэсэгхэн хугацааны дараа нөгөө юмаа дахин гуйдаг. Одоо боль л доо тийм биз дээ. Гэтэл зарим нэгэн сайн нь болохоор, эхний удаа заалгаж аваад, дараа нь надаа зөвлөгөө өгөх хэмжээний болчихсон байж байх жишээний.
Ер нь урд чинь хаалт гарч ирнэ гэдэг маш том боломж шүү дээ. Тэр хаалтыг хэрхэн даван туулах тал дээр зовж шаналж, өөр бусад зүйлсийг судалж мэдэж байж даван туулна гэдэг хангалттай хэмжээний өсөлт гэж бодогддог юм. Учир нь та мэдэхгүй байгаа зүйлээ мэдэж байгаа хэрэг шүү дээ. Тэрхүү мэдэхгүй байгаа юмаа өөрөө хичээн байж, цагаа зарцуулан байж олж мэдэх нь өөрт чинь ч гэсэн амттай болов уу.
Нэн ялангуяа өнөө цагт интернет гэгч бичихэд л гараад ирдэг зүйл байна. Юу л бол юуны тухай олж мэдэж судалж болно. Өшөө дэлгэрэнгүй судлая гэвэл ном сонин гээд боломж бол асар их байна. За та гадаад хэлний бэрхшээлтэй байж болно. Гэхдээ одоо үед ямар нэгэн гадаад хэлгүй хүн бас л ховор шүү дээ. Тэгээд тэр үгээ тольдоод гарч ирсэн мэдээллээ дахин орчуулж барих арга бол бас байна.
Зүгээр л заримдаа мэдрэгддэг, бодогддог зүйлээ бичлээ.
Бид нар бэлэнчлэх сэтгэлгээг халахгүй л юм бол, үүрдийн хэрэглэгч гэсэн нэртэйгээр, юу ч бүтээхгүй л дуусах болно...
2014.07.01

Tuesday, June 24, 2014

Газрын тухай хууль л гэнэ, төмөр замын цариг л гэнэ

Гадаадад байдаг миний хувьд улс эх оронд болж буй мэдээ, мэдээллийг цаг алдалгүй авна гэдэг бас нэгэн бэрхшээлтэй асуудал байдаг. За даа ер нь бол Facebook-ээр хүмүүсийн хуваалцсан нийтэлсэн зүйлсийг л харж мэдээлэл авдаг гэхэд болно. 
Тэгтэл хэдхэн хоногийн өмнө маш олон хүмүүс нэгэн нэвтрүүлгийн тухай хуваалцаж (Share), мөн нэг найз маань газрын тухай хуулийг дэмжихгүй гэсэн бүлэгт нэмээд хаячихлаа. Би яг тэр үед хийх юм ихтэй байсан тул нарийн судалж амжилгүй л явлаа. Тэгээд нэг орой тэр нэвтрүүлгийг үзсэн юм л даа.
За даа хүн бүхэн л үзсэн байлгүй дээ. Бас хүн болгон л янз бүрээр бодож байх шиг байна. 
Баттулга сайдыг шоу бизнес хийлээ гэсэн нэг нь байна. Зарим нэг хүмүүсийг болохоор улс эх орноо худалдагч ч гэж байна. 
Би одоо юугаа ч мэдхэв, уул уурхайн болон эдийн засаг аль алинд нь мэдлэггүй залуу. Хэн нэгэн нь надаа айхтар тайлбарлаад өгөхөд л аааан гээд санаа бодол хувирч ч мэднэ. Яагаад гэвэл энэ тал дээр мэргэжлийн байр суурьнаас дүгнэхэд мэдлэг дутна. 
Гэвч, энгийн нэгэн залуу хүний нүдээр үзэж, чихээр сонсож, нэгэн иргэн гэсэн байр суурьнаас бол дүгнэлтээ нэгтгэж чадах болов уу?
За ер нь шууд л санаа оноогоо бичээд явъя. Би бол нарийн царигийг дэмий л гэж бодоод байгаа юм. Зөвхөн баялгаа гаргахын төлөө тэр олон замаар??? Яг л нөгөө өнөөдрийхөө талхны мөнгийг олж байвал ганц хоног гүрийгээд цадах хамаагүй гэсэн үзэл бодол. Ер нь одоо аль эрт өнгөрсөн болохоос биш, манай Ганбаатар ах (танил биш шүү, нэг лекцийг нь л сонсож байсан удаатай) зөндөө орилж хашгираал байсан, яасан?, одоо тэр Баярцогтын хийсэн зүйл үр өгөөжөө өгч байна уу? Баахан л хувьсагч энээ тэрээ гээд байсан, би ч гэсэн өөрийхөө мэргэжлийн үгээр хэнд ч ойлгомжгүй зүйлийг ярьж чадна л даа. Тэр үед би Ганбаатар ахын талд байсан ч, толгой доторх бодлоосоо цаашилж ямар нэгэн үйлдэл хийж чадаагүйдээ бас харамсаж байна. 10 алимны баялаг байлаа гэж бодъё. Уг нь тэрний 8-ийг нь бид нар аваад, 2-ийг нь олборлогч авах байлаа гэж үзье. Гэтэл манай хэд яадаг гэхлээр, 5-ийг нь эх орондоо өгөөд, өөрөө 2-ийг аваад 3-ийг нь олборлогч тал аваад байх шиг байгааин. Та нар сайхан юм оо, мөнгөтэй болоол, баян болоол, эхнэртээ үнэтэй үнэтэй юм авч өгөөл, гэхдээ залуу бид нар наадханд чинь ерөөсөө ч атаархахгүй байна. Бид нар зүгээр та хэдийн эхнэрийн хүзүүнд буй зүүлтээр юуг бүтээж болох бол? гэж хийж бүтээе гэсэн хүсэл эрмэлзлээр л дүүрэн хүмүүс. Одоо энэ улс эх орноо зарж идэхээ больцгооё л даа манайхаан. Та хэдийн энэ төр засагт орж ирэх гол зорилго чинь мөнгө гэдэгт бүр хүн болгон итгэх байтугай баригдаад эхэллээ. Наад мөнгөөр чинь өөр хэрэгтэй зүйл хийж болохоор байна шдээ.
За нилээн хазайчихлаа, би энэ нийтлэлд хэн нь сайн хэн нь муу гэдгийг бичихийг зорьсонгүй. Зүгээр одоо болж буй явдалд өөрийн зүгээс үзэл бодлоо л хэлэх гэсэн юм.

Монгол орон юм хийхгүйгээр хэзээ ч хөгжиж дэвшихгүй ээ. Одоо хийж чаддаг зүйл байна уу? Оюуны их өргөө болсон том том их сургуулиуд нь хүртэл зогсонги болчихсон. Юм хийе, үзүүлье гэсэн эрч хүч багш нарт нь ч байхаа больчихсон. Хэтрүүлэн хэлж байж магадгүй ч, төр засаг ийм байна тийм байна гээд юу ч хийхгүй суудаг мөрөөдөгсөд. Тэтгэвэр 70 авдаг оюутнууд аа, та нарын саналыг сонгуульд ашиглах гээд л улсын мөнгийг та нарт тарааж байгаан ш дээ. Энэ их мөнгөөр ямар их бүтээн байгуулалт хийж болохыг надаас илүү толгойтой хүмүүс уг нь сэтгэж чадахгүй биш чадмаар.
Одоо зүгээр юмаа зарж мөнгөний төлөө амьдарцгаахаа больцгооё л доо. Бүгдээрээ нийлж юм хийдэг, төр засаг нь дэмжиж хийлгэдэг байя л даа. Та нар оюутан залуус бид нарыг улам л бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй, ашиг хонжоо, биеийн амарыг харсан залхуу хэдэн хувиа хичээсэн хүмүүс л болгоод байна шүү дээ. 

Тиймээс тэр нүүрсээ зүгээр л урсгаад гаргаад байна гэдэг надад бол сонин л санагдаад байгаа юм. Нүүрсний хэрэгцээ хэдэн жилийн дараа буурч, эрэлт нь багасна л гэж байсан. Гэхдээ тэгсэн ч гэсэн яадаг юм. Үйлдвэрлэлтийг эхлүүлбэл, бид нар яваандаа өөрсдөө тэр гангаа үйлдвэрлээд, тэр гангаараа юм бүтээж болно шдээ. Заавал ч гүй Хятадад хоолныхоо орцыг өгч, хоол хийлгэж идэх шаардлага байхгүй шдээ. 
Тиймээс миний санаагаар бол, Баттулга ахын тэр төмөр замын сүлжээгээр нэг цэгт төвлөрүүлж гаргадгаараа гаргаад, тэндээ яваандаа үйлдвэрлэл эхлүүлэх гэсэн арга юм уу даа. Үйлдвэр барь гээд тоглоомон дээр байдаг шиг дараал босчихдог зүйл биш. Маш их зүйл шаардлагатай. Үйлдвэрээ барьж л бай, тэр хоорондоо нэг цэгээрээ нүүрсээ зөөж л байг. Угаасаа хангалттай нөөц байгаа гэсэн биз дээ. 
За тэгэхээр миний бодол нэг иймэрхүү байлаа. Юу ч мэдэхгүй, ямар ч туршлагагүй нэг мэдлэггүй оюутан ингэж л бодож байна. Бид юм оролдож бүтээх цаг нэгэнт ирсэн...
2014.06.24  


Friday, May 23, 2014

Тэнгэрээс юу ч унаж ирэхгүй


Энэхүү нийтлэлдээ зүгээр суух дуртай хүмүүсийг жаахан муулах талаар бичье гэж бодлоо. Өөрөө нээх мундаг хийж бүтээсэн зүйлгүй ч гэсэн, өчигдөр нэг мэдээ үзээд, бүр гутарлаа гэхэд болно. 
Юуны тухай мэдээ вэ гэхлээр, 7 буудлын эцэст иргэд нохойн хоолоор амь зууж байгаа тухай. Яахав том хэмжээгээр нь харвал, улс орон маань хөгжих болоогүйг, мөн төр засгийн буруу гэдэг нь буруу л даа. Гэхдээ иргэдийн өгсөн ярилцлагыг сонсоод нэг юм бодсон юм. Иргэд юу гэж ярьсан бэ гэвэл, бид бүгд ийм ядуу байгаа нь төр засгийн буруу гэсэн утгатай зүйл ярьсан юм. Гэтэл яг үнэн үү???
Өөрсдөө яагаад тийм байдалд орсноо бүр эхнээс нь бодож үзэх хэрэгтэй мэт. Санаа зөв бол заяа зөв гэдэг шүү дээ. Үүнд нийгмийн буруу үнэхээр байгаа л даа. Мөн багаасаа олж авсан хүмүүжил, боловсролын ялгаа ч бий. Гэхдээ юуны төлөө амьдарч байгаагаа бүр мартсан мэт.
Ер нь зөвхөн манай орон ч биш, бусад оронд хүмүүс мөнгөний төлөө л гүйгээд байгаа мэт. Гэж хэлэхээр, хүмүүс намайг тэгээд яахын гэж шүүмжлэх л байх. Гэвч сайн бод, сайн бод, та аз жаргалаа буруу газраас эрээгүй биз? Төөрч будилсаар нэг л мэдэхэд өнөөдрийн хоолноос өөр зүйл бодогдохоо байж, амьдрах үнэ цэнийг ч мэдрэхээ байсан юм биш биз?
Би ч гэсэн Монгол нэгэн залуу, улсынхаа ирээдүйн төлөө нэн ядуу гэгддэг иргэдээ яавал дээш нь татах вэ гэж үргэлж боддог. Маш олон ч зүйл бодсон. Ганц л зүйл үүнд саад болж байгаа гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн ба тэр нь үзэл бодол нь юм болов уу. 
За за мэдэхгүй юм, төрийн төлөө оготно боож үхнэ гэж үг байдаг. Гэхдээ л боож үхэх хүртлээ санаа тавихгүй бол энэ улс орон чинь болохгүй байна шүү дээ. Тэр 76д одоо итгэхээ больцгоо л доо. Тэд нар танай гэрт хоол авчирч, хоол ав гэж мөнгө өгөхгүй шүү дээ. Жаахан өөрсдийгөө болгох тал дээр асуудлаа өөрсдөөсөө хайх хэрэгтэй мэт. Миний амьдрал болохгүй байна гэж бусад хүнээс алдаа эрэхээ болих хэрэгтэй.
Энэ нийтлэлээ ингээд дуусгая дөө. Зүгээр л маш хэцүү сэдэв. Ирээдүйд ажлын байр бий болгож, амьдрах урамтай, аз жаргалтай иргэдийг олон төрүүлэх юмсан даа.
2014.05.23

Monday, May 19, 2014

Итгэлцэл

Өмнөх нэгэн бичвэртээ би аз жаргалын тухай, сэтгэл хангалуун амьдрахад аз жаргал хамгийн чухал тухай бичсэн билээ. Энэ удаад, хүн хоорондын харилцаа ба түүний холбоос болох итгэлцэл буюу итгэлийн тухай бичихээр шийдлээ. 
Та энэ хүнийг л хайрлана гээд хайртай болчихгүй, мөн энэ хүнтэй л найз болно гээд найз болдоггүй шүү дээ. Найз гэдэг ер нь яг л чамтай тохирсон хүмүүс л байдаг гэж би боддог. Заавал ч үгүй адилхан байх албагүй. Харин ч бага зэрэг өөр байх нь элбэг мэт. Жишээ нь миний хувьд гэхэд, бүр хар багаасаа анд нөхөр болсон найзууд ч байна, нэг жил ч болоогүй сайн найзууд байна. Тэр дундаа гадаад найзууд, дотроо үргэлж найзаа гэж боддог олон төрлийн гадаад найзууд байна. Гэхдээ бүгдэнд нь нэг л нийтлэл шинж байдаг. Би тэдэнд бүгдэд нь итгэдэг итгэл байдаг бөгөөд тэд ч бас надад итгэдэг итгэл байж, бидний дунд итгэлцэл гэгч зүйл оршдогт байдаг юм болов уу. Үнэндээ бол заримдаа нэг нэгнийхээ итгэлийг алдах үе ч байна. Учир нь найзаасаа их юм хүлээх ч юм уу, найдсан үед нь итгэлийг нь алдах гэх мэт. Гэхдээ бүр томоор нь авч үзвэл, эргээд уучилж чаддаг, ойлгож чаддаг итэлцэл гэдэг хамгийн хүчтэй нь байгаа юм. 
За тэгэхээр итгэлцэл гэж ер нь юу юм бэ? Таны хамгийн их итгэдэг хүн хэн бэ? Миний хувьд, би итгэдэг хүнээсээ юм их гуйдаг санагддаг. Өөрөөр хэлбэл нэг нэгэндээ тус болсны үндсэн дээр итгэлцэл бий болдог юм болов уу? Гэхдээ жинхэнэ сэтгэлээс гарсан тус бөгөөд, туслуулсан нь тэрхүү сэтгэлийг нь чин сэтгэлээсээ мэдэрсэн байх ч юм уу. 
Манай аав надад хэлж байсан юм. Жинхэнэ найз гэдэг амжилттай явж байх үед бус зовж зүдрэх үед чинь танигддаг гэж. Өөрөөр хэлбэл, хамтдаа хөгжилтэй цагыг өнгөрөөж, хамт инээлдэж явсан найзын чинь үнэн чанар нь зовох үед чинь танигдана гэж. 
Жинхэнэ найз бол гэрт чинь орж ирээд чамаас асуулгүй хөргөгчнөөс чинь ундаа задлаад уухыг хэлнэ гэж. Чамайг уурласан ч, за битгий сүржигнэ гэж хэлэх тийм хүнийг хэлэх болов уу?
Тэрхүү харилцааны хамгийн үндсэн жижиг хэмжүүр нь итгэлцэл гэж хэлэх байх...
2014.5.19


Friday, May 9, 2014

Амьдрал юун дээр тогтдог вэ?

Дөнгөж 22 настай амьдрал үзээгүй миний бие насандаа ахадсан айхтар нэгэн сэдвээр бичихээр шийдээд байж байна. Та ер нь юуны төлөө амьдардаг вэ? Өглөө босоод юу бодож, орой унтахдаа юуг дүгнэж, эргэцүүлж унтдаг вэ?

Эхлээд жаахан оршил болгож, Монгол орныхоо харамсмаар хэдэн зүйлээс авч үзье. Бүх хүн биш ч гэсэн, бараг ихэнхи нь гээд хэлж болох болов уу. Юу вэ гэвэл, нэг нэгнээ хуурсан, анд нөхрөө чадсан, молигдсон улсууд хаа сайгүй. Онгоцноос буухад, таксины жолооч нар гадаад иргэдээс илүү мөнгө авах, Ганданд очиход ч гадаад иргэдээс их мөнгө авах, за бүр нэг нэгнийхээ халаасыг ухах, нэг нэгнээ дээрэмдэх гээд зүйлс хаа сайгүй. 
Тэгвэл энэ бүгдийн гол шалтгаан нь юу гэж?
Нөгөө л магадгүй таны ч хүсэж байгаа МӨНГӨ! юм шиг байгаа юм. Магадгүй дэлхийн хүн бүрийн хүсдэг зүйл бол ердөө л энэ. Амьдрал мөнгөн дээр тогтдог. Гэвч үнэхээр тийм гэж үү?
Би энд өөрийхөө нэгэн мөрөөдлийг бичихээр шийдэв. Би түүх соёлоо сайн мэддэг хүн бас биш, хотод өссөн ажил хийж сураагүй энгийн нэгэн цагаан гартай, зарим талаараа ёс мэдэхгүй Монголоо алдсан Монгол мэт. Гэхдээ яагаад ч юм, өөрийхөө мэддэг эх орноо чин сэтгэлээсээ хайрладаг. Монголчуудад нэгэн цайлган, цагаан сэтгэл байдаг гэдгийг би мэддэг. Тэгээд мөрөөдлөө бичье л дээ. 
Монгол орноо хамгийн аз жаргалтай орон болгох нь миний нэгэн мөрөөдөл юм даа. Амархнаар хэлбэл бүх хүнийг ХҮН шиг ХҮН болоосой, тийм хүмүүсийг бий болгох юмсан гэж байнга боддог. Жишээлбэл, гар утсаа алга болгох үед олсон хүн нь эзэнд нь өгдөг, өгчихөөд мөнгө биш баярлалаа гэдэг үг болон инээмсэглэлээр шагнагддаг, мөн автобусны кондуктар аятайхан харьцдаг, яахав дээ зарим хүмүүс мөнгөгүй л байгаа биз, тэднийг нийгэм нь өөрсдөө хаячихаад байна шүү дээ, нэг тийм л сайхан сэтгэлийн уурхай болсон улсыг бүтээх юмсан. 
Энэ бүгдийн хамгийн гол буруутан нь ерөөсөө л мөнгөнд хэт шунахайрсных байгаа юм. Аргагүй, таныг мөнгө олж ирэхгүй бол таны хүүхдүүдийн идэх хоолноос эхлээд гачигдал үүсдэг. Гэхдээ хүн болгон барааныхаа үнийг тэнгэрт хадуулаад, хүн болгон хүнээ мөлжөөд байна шүү дээ. Сайн бод, та нэг сая төгрөг оллоо гэж бодъё. Та яг юу хийх вэ? Магадгүй та үхтлээ баярлана, гэвч та сэтгэл хангалуун байж чадах уу??? Та дахиад л зүгээр олохыг хүснэ. Яагаад гэвэл энэ нь нэгдүгээрт таны дулсуулсан хөлснөөс бус амархан аргаар олдсон, хоёрдугаарт та тэр мөнгөө аль хэдийн үрээд дуусгачихсан. Гэхдээ энэ мөнгө танд амттай санагдах уу? Мөнгө бол тодорхой хэмжээнд зовж байж олохгүй бол хүнийг эвддэг мэт. Хүнийг хөгийн амьтан болгодог мэт. Миний хамгийн их харамсдаг зүйл бол ердөө л энэ. Монголчуудыг маань хагаралдуулж байгаа зүйл бол тэр Хятад орон биш ээ, Оюу-Толгой ч биш. Тэр 76 гишүүн ч биш. Та бидний (76 гишүүн ч тэр) тархинд суулгагдсан тэр үнэлэмжинд л байгаад байна шүү дээ. Бид өөрсдөө дотроо бутарцгааж, сүйрүүлж байна.
Бид мөнгө л авч байвал хүн ч алахад бэлэн байна. Энэ бол жинхэнэ сүйрэл. Бид зүгээр л мөнгөний боолууд болцгоож байна. Бид чинь уг нь тун цөөхүүлээ, тэнцүүхэн хуваагаад амьдарвал энэ дэлхийн хамгийн баян, аз жаргалтай орон болохоор юм.
Хэрвээ та их хурлын гишүүн болбол яах вэ? Та хамгийн түрүүнд баян болохыг л хүсэх байсан биз. Яагаад цэвэр цалингаараа, бусад иргэд шиг амьдарч болохгүй гэж? Би лав байсан бол тийм л хүн болох байсан. Гэж хэлээд би эрдэм мэдлэг, чадвараараа хамаагүй дутна л даа. 
Тэгэхээр амьдрал зүгээр л аз жаргал дээр тогтож байгааг та бүхэн ойлгоосой. Харин таны аз жаргал юу ч байж болно. Хайр дурлал, гэр бүл, үр хүүхэд, таны хийх дуртай зүйлс. Таны үр хүүхэд таныг мөнгө өгөхөд баярлах уу, эсвэл хамт инээлдээд тоглоход баярлах уу? Тэр гоё утас, гоё машин, тансаг хэрэглээ тийм чухал уу? Та нетгүй байж iPhone хэрэглэж яах юм бэ! Хэрэглэх түвшиндээ тааруулж алхацгаая гэж залуучууддаа сануулмаар байна. Ганц шөнө нойргүй хонохыг ч тэвчдэггүй сул дорой байж!
Залуучуудаа бидний эрин үе ирсэн шүү. Гэвч бид эх орноо авч явахад дэндүү түүхий, дэндүү сул дорой, дэндүү хазайсан мөрөөдөл зорилготой байна. Одооноос өөрийхөө 5,10 жилийн дараах зорилгоо тодорхойлох цаг болсон. Маргаашийн уух гэж байгаа архины мөнгөнөөс чинь хэд дахин чухал!!!
2014.5.9

Monday, April 21, 2014

Оршилд өгүүлэхүй

За тэгэхээр яг одооноос энэхүү блогийг эхлүүлэн эхний нийтлэлээ бичиж сууна. Яагаад бичих болсон бэ гэвэл, smasjp.com гээд вебхуудсанд шинжлэх ухаан, инженерийн тухай нийтлэл бичдэг болсонтой холбоотой болов уу. Ер нь бичих дуртай болж эхэлж байх шиг байна. Цаашдаа их юм мэдээд ном ч бичиж магад шүү дээ :D. 

Яагаад залуу хүний задгай үзэл гэсэн нэртэй блог вэ гэж. Залуу байгаа дээрээ чөлөөтэй сэтгэж, том мөрөөдөж, амьдрал үзэх ёстой гэж би боддог юм. Миний аав ээж, эмээ өвөө гээд надаас ахмад хүмүүс надаас хэд дахин их амьдрал үзсэн, амьдралыг харах өнцөг илүү өндөр түвшин гэж би хүлээн зөвшөөрөх ч, амьдралд хэт хашир суучихсан, юманд зүгээр л үнэлгээ өгдөг болохоос өөрсдөө хөдлөх тал дээр дутагдалтай санагддаг. Харин над мэтийн залуу хүн алдана гэдэг зүйлээс айхгүй зүтгэдэг талаараа илүү юм болов уу. Нэгэн залруулга нэмэхэд, энэхүү залуу гэдэг нь нас биш сэтгэлгээний хэмжүүр юм шүү. Нас хэдий явсан ч залуу сэтгэлгээтэй хүн олон бий шүү дээ. Өөрсдийгөө хөгшин гэж голж болохгүй шүү ахмадууд минь ээ. 

Өөрийгөө товчхон танилцуулахад, 22 настай, за тэр яахав, Японы Акита хэмээх нэгэн хөдөө маягын хотод сурдаг. Одоо 5дах жилдээ ороод явж байна даа. Мэргэжил гэвэл механик инженер, багадаа үзэг шугам нийлүүлээл онгоц гэж тоглохоос эхлээд, онгоц гэгч зүйлд хөтлөгдсөөр энэхүү мэргэжлийг сонгох гэж улайрсан билээ. Монголд бол МУИСт байдаггүй мэргэжил аягүй сонин. За тэр яахав, юу сурах тийм ч чухал биш шүү дээ. Хамгийн гол нь гадаад оронд бие дааж, гэрээс хол суралцсан гэдэгтээ л үргэлж баярлаж явдаг юм.
Монголын маань залуус гадаадад л гарч байвал болох гээд, гадаадад сурдаг гэхээр л мундаг мэт ойлгогддог. Манай их сургуулиуд, багш нар тийм муу гэж үү? би бол үгүй гэж боддог. Гадаадад сурсны хамгийн том давуу тал бол, эх орноо гадны оронтой харьцуулж, эх орноо гаднаас нь харах явдал гэж би боддог. Би Чингисийн удам гэж цээжээ дэлдэж томрохдоо биш, бодит байдлыг өөрийн нүдээр харж чаддаг юм болов уу...Яг үнэндээ түүхийг нь уншиж ч үзээгүй байж шүү дээ. Энэ бол миний нэгэн харамсаж явдаг зүйл юм даа.
Монголд маань сүүлийн үед зөв бодолтой ХҮН залуус олширч эхэлсэн гэж би гэхдээ боддог юм шүү. ХҮН гэж томоор бичдэг нь учиртай шүү, та бараг утгыг нь ойлгож буй биз. Хүний чанар яваандаа л танигддаг юм, тийм ч их хугацаа шаардагдахгүй. Миний нэгэн мөрөөдөл бол, Монгол залуусаа ХҮН л болгох явдал юм даа. Би тэрнээс өндөр барилга, гоё машин, баян тансаг амьдрал пфффф, тэрүүгээр яах вэ дээ. Яагаад хогоо хаяад, дахиал нөгөө хог, нэг нэгнээ хуураад, хоорондоо хэрэлдээд, нэгнийгээ дээрэлхээд, нэгнийгээ дээрээс нь дараад байдаг юм бэ! Яг үнэндээ тийм хүнийг хараад бүр цохиод авмаар ч санагддаг шүү, дараа нь өөрөө балбуулах л байх, гэхдээ энэ уг чанар нь миний бодлоор хүмүүжил гэгч зүйлээс эхэлдэг юм болов уу. Би зун болгон харисаар ирсэн л дээ, тэгээд тэр үедээ хуучин найзуудтайгаа их уулзах дуртай. Ихэнхи нь ХҮН байдагт би баярладаг, гэхдээ хуучин найзууд гэх мэт зарим нэгийг эс тооцвол. Өөрөө том амжилт үзүүлж юу ч хийж бүтээгээгүй атал, асар том босс. А эсвэл одоо байгаа амьдрал нь яг л тамын тогоо мэт юм шиг ярьдаг. Тийм ч завгүй, ийм ч завгүй. Завгүй гэдэг үг бол дургүй байна, сонирхол алга гэсэн үг гэж би ойлгодог. Дөнгөж 20 нас гарчихаад өдөрт хэдхэн цаг ажиллаад өндөр цалин авч, үлдсэн цагаа зугаацаж өнгөрөөх хүсэлтэнгүүд. А бас маш амархан аргаар мөнгө олох хүсэлтэй. Харин ХҮН бол мөнгөний төлөө ажилладаггүй юм болов уу. Япон дарга нар өөрсдөө хамгийн их ажилладаг хүмүүс байдаг. Өөрөөр хэлбэл ажлын зовлонг ойлгодог. Харин Монгол дарга нар бол гоё хувцас өмсөж ирээд загнадаг. Энэ миний харсан хамгийн том ялгаа. Энэ бүгд миний бодлоор гэр бүлийн хүмүүжлээс үүдэлтэй юм болов уу. Би энэ хорвоод өөрийн аав ээжийнхээ дундаас төрж, хүмүүжсэндээ үргэлж баярладаг. Хүний найзууд яг өөр шиг нь үзэл бодолтой байдаг гэдэг, яагаад ч юм аав ээжийн найзууд, миний эргэн тойрон найзууд үнэхээр зөв бодолтой хүмүүс байдаг гэдгийг энд дурьдах нь зүйтэй болов уу. 

Тэгэхээр Монголын маань ирээдүй Оюу Толгой биш ээ, оюутны 70 ч биш ээ, ичээрэй тэтгэврийн оюутнууд аа!, гоё машин, утас биш ээ, мөнгө биш ээ гэж л хэлмээр байгаа юм. Бид бүгдээрээ зөв бодолтой ХҮН байсан бол нэг нэгэндээ атаархаж, нэг нэгнээ мөлжилгүй бүгдээрээ хамтдаа аз жаргалтай байх болов уу. Хүүхдийнхээ гарт байгаа хогыг өөрөө кармалж ч биш, өөрийх нь карманд ч биш, наадхаа газар хая гэж зааж өгч, өөр шигээ ХҮН биш хүн болгож хүмүүжүүлж байгаа та Монгол орны төлөө нүгэл мэт зүйл үйлдэж байгаа гэсэн үг юм шүү. Тийм байж Чингис гэж цээжээ дэлдэж том зүйл ярих ичгэвэртэй биш гэж үү?...