Ай даа...

За ёстой ойрд юм оруулсангүй. Уншдаг хүн байдаггүй байж магадгшй ч бичмээр санагдах үе байх юм. 

Ойрд зүгээр л өөрийнхөө мэргэжилд сэтгэл хангалуун байгаагаа мэдрээд... Ер нь байна аа, инженерүүд л хамгийн чухал мэт. Бусад мэргэжлийг буруу, онцгүй гэсэн үг биш шүү, гэхдээ яагаад ч юм хамаг гол юмны ард инженерүүд л байгаа мэт. 

Миний хувьд бас инженер болон эрдэмтэн 2 тусдаа. Эрдэмтэн бол үргэлж шинэ зүйлийг хайж, байгаагүй зүйлийг нээдэг хүмүүс. Тэр утгаараа инженерүүдийн гол суурь нь болж өгч байгаа байх. 

Гэхдээ над мэтийн хүнд бол эрдэмтэн арай л зохихгүй байгаад байдаг юм. Өөрөөр хэлбэл тийм агуу байж чаддаггүй. А харин инженер мэргэжилдээ дуртай гэж. 

Яг үнэндээ, тийм онцгой айхтар зүйл хийдэг хүн лав биш. Зүгээр л батлагдсан зүйлийг ашиглан хэрхэн амар хялбар болгох вэ л гэж боддог хүмүүс. 

Инженер гэж ер нь физик байна уу, хими байна уу хамаагүй, аль аль нь хэрэгтэй. Явж явж яг нэг зүйл гэдгийг сүүлийн үед нэн ялангуяа ойлгож байна. Цахилгаан, механик, барилга, хими гээд бүгд явж явж нэг л инженер гэдэг мэргэжилд нэгддэг мэт. 

Асар өндөр эрсдэлтэй ч, хүмүүсийн амьдралыг хялбар болгодог гайхалтай мэргэжил. Ай даа, эх орныхоо залууст энэ мэргэжлийг таниулж, нийтээрээ улс орноо хөгжүүлэхсэн дээ. 

20.10.2016

Тоо? эсвэл Чанар?

Хүмүүсийг би яагаад ч юм 2 нүдээр харчихаад байх юм. Өөрийхөө хүчийг мэдэж илүүг хийдэггүй хүн, нөгөөх нь өөрийгөө гололгүй илүүг хийе гэж мэрийдэг хүн. 

Анзаараад байхад энэ 2 хүнд аль алинд нь сайн муу чанар байна аа. 

Өөрийхөө хүчийг сайн мэддэг, илүүг хийдэггүй хүн бол унтах цагтаа унтаад, багшийн өгсөн болон хийх ёстой юмаа яг сайн төлөвлөөд хийгээд явдаг. Харин төлөвлөгөөнд өөрчлөлт орвол, зөвхөн өөрийхөө хийх юмаа л хийдэг, өөрөөсөө илүүг давж хийдэггүй сул талтай. Муухайгаар хэлбэл, тэд зөвхөн өөрт ашигтай үед л хөдөлдөг. Магадгүй энэ нь ч зөв байх л даа. Өөрт ашиггүй юмны төлөө цагаа үрээд ч яах билээ дээ тийм ээ. Амжилтыг тоогоор хэмжвэл тэд амархан оноо их цуглуулдаг.

Гэхдээ, надад бол илүүг хийе гэдэг хүн таалагддаг. Таалагддаг ч гэж, тийм хүмүүс миний эргэн тойронд байгаасай гэж хүсдэг. Магадгүй, яг сайн төлөвлөгөөний дагуу байж, өөрт ашигтай үед хөдөлж, илүү хялбар аргаар амжилтад хүрдэггүй байж магадгүй. Гэхдээ тэд хамгийн чанартай хүмүүс байдаг. Ялангуяа залуу хүмүүс бид яагаад хэн нэгэнд сайхан харагдах гэж, олны дунд од болох гэж, өөрийгөө зөвхөн гаднаас нь харж байх хэрэгтэй гэж? Бид өөрсдийгөө дотроос нь харж, олон тоо гэхээс илүү чанартай харилцаа, чанартай зүйл л хийх хэрэгтэй мэт санагддаг юм. Магадгүй дүн нь сайн биш байна байх, магадгүй найз нөхөд цөөтэй байна байх, магадгүй ядуу ч байгаа байх. Гэхдээ тэд яг хэрэгтэй үед ном харсан нөхдөөс илүү байж, цөөн хэдэн найздаа бол алт шиг байж өөрөө ч найз гэгч зүйлээр дутагдалгүй байж, илүү аз жаргалтай (олон жилийн дараа ойлгох байсан ч) байна болов уу?

Миний хувьд найзыг, хүнийг 2 төрлөөр бол хуваачихаад л байгаа юм. Эхний хүнтэй бол би хамт байхаас жийрхийдэг. Тэртээ тэрэнгүй ямар нэг юм болоход тэд намайг мэдээгүй мэт л өнгөрнө. Би бол мэдээж муу саналгүй туслах л байх. Харин хоёрдох хүнтэй бол би тийм их уулзаж учраад хөгжилдөөд байхгүй ч, ямар ч үед түүнийг л гэнэ. Ер нь тэгээд хамт инээлдсэн хүнээ бус хамт зовсон хүндээ л итгэх хэрэгтэй гэж боддог юм.  

2016.5.5

Айдас ба хүсэл, эрмэлзэл дунд...

За нөгөө Өгөөмөр чинь ажилд орчихлоо. Хариуцлага гэгчийг мэдрэх нь аймшигтай мэт байгаа ч, нөгөөтэйгүүр асар их хүсэл эрмэлзэл дунд...

Компани маань 300 орчим хүн авсны 3 нь гадаад, би ганцаараа Монгол, түүхэндээ анх удаагийн Монгол болон орлоо. Хийх ажил нь том том нүдэнд харагдах юм барих хүнд механикийн инженер. 10 жилийн физикээ ч сайн санахгүй байгаа надад асар том ачаа, нэмээд асар их хийх зүйл байна даа. За яахав болно болно. Яг одоо айдас ба хүсэл эрмэлзэл байна.

Ямар айдас?

Зөндөө олон юм байна оо! 

1. Гадаад оронд ажиллах. Би уг нь эх орондоо мангар хайртай юм байгаа юм. Тэглээ гээд одоо харихаар юу ч үзээгүй, юу ч чадахгүй чигээрээ харих гээд. Эндээ ядаж нэг ажил хийж үзчихээд харих санаатай. Гэтэл хийх зүйл маань том болохоор, нэг ажил 4-5 жил шаардагдана гэж байгаа. За яахав, болохгүй бол ганц ажил яс сайн хийж үзээд 30 нас хүрэхээсээ өмнө харина даа.

2. Том юм хийнэ. Нэг л зүйл дээр алдвал хэдэн мянган хүний амийг ч авч одохоор аюултай. Гэсэн хирнээ асар том зүйл хийх гээд байдаг. Төгс юм л хийнэ гэсэн үг. Яагаад гэвэл одоо алдаж болох оюутан биш алдах эрхгүй инженер болох гэж байна.

3. Эргэн тойронтойгоо яах бол? Яаааааг сайн бодохоор Япон хүнтэй таардаггүй юм шиг. Би сайн тэд муу гэж байгаа юм биш, зүгээр л таардаггүй мэт. Одоо тэгтэл олон олон Японтой ажиллах гэж байна. 

4. Толгой маань гүйцэх байгаа? Би лаг сурдаг гар биш ээ. Хүмүүс намайг лаг л гэж боддог байх. Яс юман дээрээ өөрийгөө аягүй их голдог юм. Сурсан зүйлдээ хэзээ ч ханаж байгаагүй. Одоо тэгээд яахав, чирэгдээл сураад байхаас.

Гэвч хүсэл, эрмэлзэл бас байна аа.

1. Бөөн бөөн боломж. Би яагаад том зүйл хийж чадахгүй гэж? Хүн амьтанд төвөг удахгүй л бол алдаа бол гаргаж л таараа яадаг юм, гэхдээ энэ хорвоод хийсэн бүтээсэн зүйлтэй үлдэх том боломж. Өөрөөр хэлбэл өөрийхөө салбарт тэргүүлэх хэмжээний инженер болох боломж. Тийм ээ, оюутан биш одоо инженер болох цаг ирсэн.

2. Өөрийгөө илүү их таньж мэднэ. Заавал ч үгүй бусадтай адилхан байхыг хэзээ ч хүсэж байгаагүй. Яг л өөрийхөөрөө сэтгэж явна. Энэ талаараа бусдад сайнаар нөлөөлж, мөн өөрөө хүн талаасаа дахин хөгжих боломж.

3. Ер нь тэгээд л боломж л гарвал оролдоод баймаар байна. Хүнээс хэд дахин илүү баймаар байгаа юм. Хамт орсон 300-гаасаа илүү цаашлаад компани дотроо 30000-с илүү биш юм гэхэд харилцан хүндлэгддэг болмоор байгаа юм. 

За тэгээд жижиг ч гэсэн, бөөн хүсэл мөрөөдөл л байна даа яг одоогоор. Яг л нэг шинэ мэдрэмж. Уншиж буй та ч гэсэн хийж байгаа зүйлдээ хүсэл эрмэлзэл дүүрэн хандахыг хүсье. 

2016.4.3

Яг ямар хүнийг зөв хүн гэнэ гэж?

Миний энэ нэг блог шиг юмыг хүн уншдаггүй л байх л даа. Гэхдээ яах вэ хааяа энд ингэж худлаа үнэн юм бичиж байвал өөрөө ч бага стресстэх юм даа. Ер нь бодлоо л доо. "Зөв хүн" гэж ер нь хэн юм бэ гэж. Би хувьдаа өөрийгөө аятайхан зөв хүн болох гэж хичээдэг гэж боддог л юм. Газар унасан хогийг минийх гэлтгүй хаячих, гялгар уутыг ашиглахгүй байх, сүүлийн үед мах идэхээ багасгая ч гэж бодож байгаа. 

А гэхдээ, бодоод үз дээ... би зүгээр тийм юманд санаа зовж чадах хэмжээний боломж л байгаад, тэрнийгээ зөв гэж бодоод байгаа юм шиг. Маргааш юм идэж чадах нь тодорхой, хийх л юм бол хийх хичээл нь бэлэн, унтах ор нь бэлэн, нэг үгээр хэлбэл "баян" байгаа болохоор л тийм юм боддог юм шиг. Гэтэл, хэцүү амьдрал дунд байсан бол хүний хүүхдийн хоолыг булааж өөрийн хүүхдийн ам уруу хийх шаардлага гарвал хийх л байсан байх. Байгаль орчны асуудал надад огт хамаагүй болж, хүмүүс хог хаях нь хэнд хамаатай юм гэж бодох л байсан байх. Би дэндүү амьдрал үзээгүй, цагаан гартай, баян орчинд байгаад байгаа болохоор л, өөрийн буруу гэж бодсон юмаараа хүмүүсийг буруушаадаг юм шиг. Хүн алах буруу, бөмбөг дэлбэлэх буруу. Гэхдээ үнэхээр хүнийг тийм болгодог нь байгаа орчин нь л юм шиг. Би жишээ нь дайн болж буй газар өссөн бол хүн алах нь тийм ч сүртэй гэж бодохгүй л байсан байх. Өөрөөр хэлбэл амиа бодох бол миний хувьд ухаантай санагдаж, түүнийг өөрөө зөв гэж үзэх байсан биз. Одоо л бид хэд, амиа бодох муухай, хулгай хийх муухай, худал ярих муухай, хүнд туслах нь сайн туслахгүй нь муу гээд л сайн муугаар нь ялгаж гарна. Яг яс юман дээрээ бүгд л муу зүйл хийж л байдаг. 

Эргэн тойрон бүгд л тийм байна. Бүгд л улстөрчидөө муулна. Өөрсдөө дэмжиж гаргаад ирсэн биз дээ. Яг яс юман дээрээ өөрсдөө болсон бол бүр дор байх байсан ч юм билүү. Нөгөө л атаархуу, тамын тогооны үлгэр явж л байдаг. Чи өөрөө гишүүн байсан бол, сайд байсан бол юу хийх байсан гэж? Өөрсдөө л бид нар мөнгө зүгээр авч баяжаад суух гээд байгаа биш гэж үү? Тэд нар бид нарыг ядуу амьдруулаад байна гээд л суугаад байгаа биз дээ? Яг юу хийж бүтээж байгаа юм? Нэг нэгэндээ төвөг удна, архи ууна, залхуу, ажилгүй, зорилгогүй, боловсролгүй. Оюутнууд нь хүртэл хичээл ном байхгүй ээ, жагсаж барина. Дунд сургуулийн дүү нар чинь төлж явдаг юм шд. Надаа тийм юм хийж өг л гэсэн бөөн хүмүүс байгаа болохоос би тийм юм чадна, хийж өгнө шүү гэж дуугарах хүн байхгүй. Дүн л чухал, тэрнээс тэр юу сайн сурах нь чухал биш. Нэг л юм чадна. Хүнд атаархана. Хүчээр бүхнийг шийднэ. Ярилцах гэхээр чи бол ийм тийм гээд шууд өндөр дуугаар дайрна. А тэгээд бас хэт өрөвдөмтгий. Өнөөдөр адгийн новж байсан бол маргааш баатар болчихсон л явна. 

Гэхдээ л бид нар буруу биш байх оо. Буруу зөв гэж ялгах шаардлага ч байхгүй байх. Юу буруу вэ гэвэл би ингэж шүүмжилж байгаа нь л буруу байх. 

Сүүлд нь нэг л юмыг хэлье. Энэ хөгжил гээд байгаа чинь үзэл суртал хүмүүжлийн л асуудал юм шд. Тэрнээс мундаг утас, машин хэрэглэх огт биш... Даана ч дээ нээрээ хэлээд ойлгохгүй л дээ...

2015.11.17 

Шинэ зорилго нэмэгдсээр, шинэ мөрөөдөл гарч ирсээр

Яг одоо Шинкансэн (суман галт тэрэг)-д суугаад явж байна. Хурдны замаар автобус 9 орчим цаг явдаг газар, 3 цаг гаруй л явна. Энэ Японы инженерчлэл агуу биш гэж үү? Цонхоор ширтэн яваа би гайхаж бишрээд л явж байна. Хүнийг ая тухтай байлгах гэж, нийгмийг улам хялбар болгох гэж инженерчид ийм гайхалтай зүйлийг бүтээж байна. Тэгсэн хирнээ л ханахгүй улам цаадхыг нь зорьцгоож байна. Шинкансэн үйлдвэрлэдэг нь Японы Kawasaki Heavy Industries KHI гээд компани. Би уг газар материалаа өгсөн ч сонголтгүй унасан билээ.

Би яг одоо ирээдүйнхээ талаар эргэцүүлээд л сууж байлаа. Тэгээд гэнэт юм бичмээр санагдсан хэрэг. Ирэх 4 сараас Японы IshikawajimaHarima Heavy Industries IHI гээд компанид ажиллахаар болсон. Мэдээж хэрэг маш их баяртай байгаа. Миний хувьд хариугаа сонсоод бараг л уйлсан билээ. Би агаарт нисэж байлаа. Энэ нь KHI-аас огт дутахгүй асар мундаг газар.

Гэвч би юуг тунгааж явна вэ гэхээр, одоо үүнээс хойш хийх юм улам ихсэж, улам хичээх болж байгаагаа, хэрхэн зүтгэх вэ гэдэг тал дээр сэтгэл зүй талаасаа аль хэдийн эргэцүүлээд явж байна л даа. Би нэг юмыг сайн мэднэ. Би IHI-д ажиллах чадвартай юу? Гэвэл хариулт маань 4 үсэгтэй үгүй гэдэг ганц үгээр хариулна. Гэвч, ажиллах чадвартай болмоор байна уу? Гэвэл адилхан 4 үсэгтэй ч огт өөр утгатай тийм гэж хариулна. Яг миний хажууд суух, хамт шинээр орж буй оюутнуудын хажууд би мэдлэгээрээ бол хол хоцрох байх гэж бодож л байна. Гэхдээ хэр үнэнч, хэр өсөлттэй, хэр өөрийхөөрөө гэдэг тал дээр хэмжээндээ хичээгээд үзэх л санаа байна.

Яг үнэндээ, би бүх л төрлийн инженер болохыг хүсэж байна. Онгоц, цахилгаан станц, галт тэрэг, машин, мотор, мотоцикл гээд. Гэтэл Өгөөмөр гэдэг хүн ганц л юм даа. Ганц нэгхэн зүйл дээр л би төвлөрч чадвартай болно шүү дээ. Тэрнээс бусдыг нь бол сонирхох түвшинд сонирхож л чадна. Би нэг муу Японы мужид байдаг Akita University гэж улсын сургуульд сурдаг л гар л даа. Би MIT ч юм уу, Tokyo University ч юм уу, тийм мундаг газар сурч буй гар биш. Тэднийг мэдлэг чадвараараа гүйцэхгүй ч биз. Нэг л зүйлээр би гүйцэж чадна. Тэр нь хүсэл эрмэлзлээрээ.

Хүсэл эрмэлзлийг хэмжинэ ч гэж юу байхав. Гэхдээ хүн өөртөө хэр хүсэл эрмэлзэлтэй байна, тэрэндээ л чанагдаж явдаг гэж боддог юм. Би юм сурах бол, амархан замаас илүү хүнд замыг илүүд үзнэ. Чи зүгээр суу, би чамд зүгээр мөнгө өгье гэвэл би лав хүлээн авахгүй. Харин юм хийгээд юм олж долоох бол, надаа юу ч битгий өг, зүгээр л надаар хийлгэ гэж гуйна.

Ер нь тэгээд нэг зүйлийг би сайн ойлгодог болсон. Зорих л юм бол бүтэхгүй зүйл гэж үгүй. Магадгүй цаг хугацаа шаардах байх. Гэхдээ тэр цаг хугацаа нь чамайг л тэжээж өгч байгаа сургууль болдог. Чамайг өшөө хөгжүүлэх гэж л тэр хугацаа хүлээлгэж байгаа. Тиймээс хялбар замаар битгий зүтгээсэй л гэж би хүмүүст ойлгуулахыг боддог юм. Юм удаан байх тусмаа амттай шүү дээ. Тиймээс хэзээ ч шантрахгүй зүтгээд л байхыг хичээх нь зөв мэт.

Эргээд яриандаа ороход, Японы хөгжил дандаа амжилттай байсан уу? Шинкансэнийг санаандгүй л бүтээчихсэн хэрэг үү? Анх яасан ч бүтэхгүй мэт байсан зүйл одоо биеллээ олчихсон байгаа биз? Техник технологийн бүхий л хөгжил тийм шүү дээ. Бид нар хэдхэн жилийн өмнө дэлгэц нь мэдэрдэг утас гэж төсөөлж ч байгаагүй биз тийм үү? Тэгвэл энэ бүгдийн ард, асар олон тус тусын жижиг жижигхээн хөгжлийг зорилгоо болгож хичээж ирсэн инженерчдийн ач тийм биз? Юм гэдэг яг л ийм олон жижиг бэрхшээл, олон бүтэлгүйтэл, олон боломжгүйг бага багаар тууштай байдлаар шийдэж ирсний дүнд л бүтдэг юм. Бүтэлгүйтэл нь өөрөө дараагийн амжилтыг дагуулдаг алгоризмын л нэгэн үйлдэл. Тиймээс би ч гэсэн цаашдаа чадах чинээгээрээ л бүтэлгүйтмээр байна. Тэгж байж л би улам мундаг болно. Энийг хэрвээ та уншиж буй бол, та ямар нэгэн юмыг бүтэхгүй хэмээн харж байгаа бол, зүгээр л оролдоод үз гэж л хэлмээр байна. Зүгээр суух бус хөдлөөд л үз. Та юуг ч бүтээж чадна. Хүмүүс ээ, одоо зүгээр суух цаг биш ээ. Бүгдээрээ хөдөлцгөөе...

2015.08.28

Ойрд толгойд болж буй элдэв бодол

Яг одоо бичих гэж байгаа зүйл маань зөвхөн миний тухай л зүйл тул та сонирхолгүй гэж бодож байвал уншихгүй байсан ч болноо. Би зүгээр л бодогдсон зүйлсээ хаа хамаагүй бичнэ. 

Би яг одоо Японд ажилд орох талаар судалж байгаа юм. Гэхдээ яг үнэндээ миний үнэн зорилго гэвэл, Японд ажиллах гэдэгтээ биш, Япон оронд өөрийн хүссэн зүйлээ л илүү хийж чадна гэж бодож, хүссэн хэдхэн компанидаа чаленж хийж үзье л гэж бодож эхэлсэн. Тэрнээс энд ямар ч хамаагүй ажил хийгээд үлдье гэж бодож байгаагүй. Гэтэл яг үнэндээ бас яг тийм амархан биш юм. Миний бодож байсан Job Hunting нь Японд асар том нэгэн зүйл байдаг. Над шиг нэг муу их сургуулиас гарах, олигтой мэдлэгтэй бус, ер нь л яг үнэндээ Япон оюутнуудыгаа ч гүйцэж чадахгүй надад бол ахадсан нэгэн бодол ч юм шиг...

Гэсэн хэдий ч онгоц гэгч зүйлийг мөрөөдөж өдийг насныхаа за бараг 80 хувийг өнгөрүүлсэн би, бас зөв зүгээр буугаад өгч чадахгүй юм. Энд онгоцтой холбоотой газарууд, гадаад оюутныг авдаггүй гэсэн хариу их өгөх юм. Арга ч гүй биз, цэргийн нууцаа юу гэж над шиг нэгэн тагнуулд дэлгэхэв. Надад уг нь падь ч байхгүй л дээ тэр цэргийн онгоцнууд. Гэхдээ л Япон нь энх тайван орон мэт хирнээ л, цаагуураа байлдааны онгоц хийж л байгаа байхгүй юу... гэж бас бодох. Ер нь л дайны улмаас онгоц ингэтлээ хөгжиж байгаа нь нуух юун. Гэж бодохоор би ер нь ямар ч мөрөөдөлтэй юм бүү мэд. Монголдоо нэг байяаа гэхэд онгоцны эд анги үйлдвэрлэдэг, цаашлаад онгоц үйлдвэрлэдэг л болох юмсан. Хөгширсөн хойноо нэг жижиг онгоцтой, хотоос ойрхон нэг тосгонд амьдарсан шиг жаргалтай хорвоог орхих юмсан. 

За яриа бүр солиорлоо. Зүгээр сэтгэл түгшээж байгаа зүйл маань, эндээ хүссэн компанидаа үхтлээ үзэх, эсвэл тодорхой хэмжээнд гайгүй мэргэжлийхээ ажлыг хийх, эсвэл зүгээр харих гэсэн 3 сонголт дээр ирчихээд байгаа юм. Энд ажиллаа гэхэд дор хаяж 3, за би бол 5 гэж бодож байгаа, бүр цаашлаад бүр л удах байх. Гэхээр хамаг залуу насны эрч хүчээ энд бас зармааргүй ч юм шиг. Гэлээ гээд над шиг мяа гарын хэрэг эх оронд яг хэрэгтэй юу гэвэл бас тийм ч биш юм шиг. Би ер нь л хичээх хэрэгтэй байгаам л даа. Монголд байгаа бидний залхуу мяа гэдэг хүмүүстэй яг яс юман дээрээ би ялгаагүй байгаа юм. Эргэн тойрны найзууд надаас улам л илүү хурдан хөгжөөд байгаа юм. 

Бүр ямар ч найруулаггүй юм биччихлээ. Ер нь бол өөртөө зориулаад л биччихлээ. Та уншаад цагаа алдсан бол уучлалт хүсье.

2015.3.30

Туйлшрал дэндээд байгаа мэт...

Ойрд болоод буй нэг зүйлийн тухай цухас жижигхэн зүйл бичье гэж бодлоо. Вьетнам засварын газарт байгаа ажилчид болон Монгол охидын тухай. За даа ФБ-ээр бол бөөн юм. Хөөрхий зайлуул, бидний машиныг янзалж өгөөд байдаг, бид нар төлөг гэж дуудсаар. 

За би нэг л зүйлийг шууд бичье. Яагаад Монгол охин засварын газрын Вьетнам залуутай хайр сэтгэлтэй болж болохгүй гэж? Нэг бичлэг дээр лав хоорондоо хайртайгаа хэлээд л байсышд. Харин ч мөнгөөр цатгалан, өөр гадны шар толгойтой баян хүнээс л илүү хайр сэтгэл тэнд тогтсон мэт. Энгийн нүдээр харахад, харин ч тэр охин засварын газар ажилладаг, энгийн нэгэн залуутай сэтгэлтэй болсон гэдэг чинь лав л мөнгөнд болж холбогдсон холбоо биш мэт. 

Анзаараад байхад нэг Вьетнам залуу л утсаа алдсан юм шиг байгаа юм. Тэгээд л тэрэн дотор байгаа бүх зураг, бичлэг тарчихсан. Хүний утсан доторхыг дэлгэж байна гэдэг чинь өөрөө маш болохгүй муу зүйл. Утас олоод бөөн баяр болж өөрийн болгоно гэдэг яг үнэндээ шударга бус (ихэнхи хүн бол ийм л бодолтой байгаа), олсон хүний олз гэдэг үг бол энэ буруу хүмүүжлийн гол өөгшүүлэгч. 

Бага зэрэг хазайх гэж байна. Миний хэлэх гээд байгаа нь, тэдгээр Монгол охид лавдаг л бие хаагаа үнэлээд байгаа юм шиг санагдаагүй (би сайн мэдэхгүй л дээ). Бид өөрсдөө ийм сэтгэлгээнээ болж, Монгол хүмүүсээ байнга алдаж байдаг. Өвөр Монголчуудыгаа Хятад гэх зэргээр. Та яг үнэндээ цэвэр Монгол гэдгээ яаж батлах юм? Ер нь цэвэр Монгол хүн гэж яг хэнийг хэлэх юм? Чингис хааны цус дэлхийн 100 хүн тутмын нэгд байдаг гэсэн байдаг шд. Угаасаа энэ чинь аль эртнээсээ холилдчихсон зүйл. Үнэхээр л хайр сэтгэлтэй юм бол гадны хүнтэй суулаа гээд яадаг юм, юу нь буруу байгаа юм? Танай хамаатанд хүртэл тийм хүн байж л байдаг шд. 

За тэгэхээр нэг иймэрхүү байна. А тэр, адуу нядалж байгаа болон машин дээр юм хэрчиж байгаа зэрэг дээр бол no comment...

Энэ оны сүүлд хийх хэдэн дүгнэлт

2014 он ингээд тун удахгүй дуусах гэж байна. Миний хувьд яагаад ч юм их том жил байлаа. Томоор нь авч үзвэл өмнөх жилүүдээс илүү дураараа дургисан л жил болох шиг болж, нийт үнэлгээ талаасаа бол 80 хувь орчим гэж бодном. 

Юун түрүүнд, 1 сарын сүүл, 2 сарын эхээр төгсөх дипломын ажил гэж хэд хоног сургууль дээр амьдрах шахуу л юм болсон доо. Гэхдээ яахав баклаврын хэмжээнд тооцогдож болох нэгэн дипломын ажил бичиж чадах шиг болсон. Тэрүүгээрээ 3 сард мөн Японы Механик инжереийн холбооны хурал дээр бас илтгэл тавьчихсан гэж байгаа. Бас хөөрхөн хурган амжилттай. 

За тэгээд яг тэр үед баяр болон гунигийн олон ээлж дараатай хэсэг хугацаа өнгөрсөн дөө. Юун түрүүнд Сэйва гэж тэтгэлэгт тэнцсэн. Гэхдээ шулуухан хэлэхэд мөнгөн дүнгийн хувьд хангалтгүй байлаа. Тиймээс өөр олон тэтгэлэгт мөн бичиг баримтаа өгч байсан ч, харамсалтай нь бүгдээс нь үгүй гэж ирсэн. Ёстой л чамлахаар чанга атга гэж үг санаанд орж ирж билээ. Анх удаагаа Осака, Кёото хотуудаар аялж байсан ч, яг тэр үед сүүлийн найдвар болох тэтгэлгээс үгүй гэсэн хариуг аван би гэж хүн нөгөө л сэтгэлээр унадгаараа унав. 

Гэтэл азаар, сургуулийн нэгэн нэмэлт тэтгэлгийн хөтөлбөрт тэнцэж 2 тэтгэлэг авах болов. Нийлээд бол яг л болох байлаа. Би гэж хүн бөөн л баяр болов. Сэтгэл санаагаар нэг дээшилж, нэг доошилдог би гэдэг хүн, бас яахав хөөрхөн л баяртай байлаа. 

За тэгээд зун болов. Энэ жил Японы хамгийн өндөр уул болох Фүжи ууланд авирахаар шийдэв. Бусад хүмүүс, Фүжи олон авирах нь тэнэг хэрэг гэгддэг ч, миний хувьд үнэхээр бүр үнэхээр таалагдав. Намайг солиотой гэж магадгүй ч, надад лав огт бүр огт хүнд байгаагүй. Басч байгаа юм биш, харин ч агаар нь сийрэг, яг л Монголын маань агаар шиг гоё, мөн яг л миний хүсдэг шиг чийглэг мөн салхитай байсан. Тэглээ ч авирахад зориулсан замтай. Учиргүй л төөрөхгүй бол аягүй дажгүй санагдсан. Ирэх жил дахиад авирах бодолтой байгаа. 

За тэгээд бууж ирээд гэр лүүгээ 9 хоног харьсан. Дэндүү богинохон байсан нь харамсалтай байсан ч, гүэ яахав гэртээ жаахан эрхэлж байгаад ирсэн. Болдогсон бол дүүтэйгээ өдөр бүр хамт байхсан. Яагаад ч юм дүүтэйгээ л байгаад байвал болоо мэт. Найзуудтайгаа уулзах цаг хүртэл дүүтэйгээ хамт байх цагаас хумсалж байгаа мэт хайран санагдаж билээ. Ялангуяа найзууд цагаа барихгүй болон, дэндүү хайнга хандах үед. За яахав цаг хугацааг буцааж болох биш. 

За тэгээд буцаж Японд ирээд, бас өөр нэгэн Механик Инженерийн хуралд илтгэл тавьж үзлээ. Бас л хөөрхөн амжилттай л болох шиг болсон. Бас нэгэн жижиг сэтгэлээс нэгэн том ачаа авч хаясан. 

Тэгээд дуусгаад дараа нь энэ жилийн хамгийн аймшигтай нэгэн зүйлийг хийсэн. Акитагаас Токио хүртэл дугуйгаар явах аялал хийсэн. Жишээ нь эхний өдөр гэхэд 212 орчим км дугуйдсан байсан. Тэр дотроо уул толгод даван байж, 5 цаг орчимыг нь харанхуй замаар жийсэн дээ. Хамгийн балай нь хөдөө газар болохоор, машин ч байхгүй, дугуйны гэрэлд хаа нэг мэлхий зэрэг харагдана. За тэгээд нүүр бол аалзны шүлс болох зэрэг бол энүүхэнд байсан даа. Гэх мэтээр 3 өдөр аймшигтайгаар дугуйдан байж Токиод хүрсэн. Замд хонуулсан хүмүүс болон хамт явсан Баганаадаа баярлалаа гэж. Тэгж байгаад бүр олон хоногоор илүү тайван аялал хийх төлөвлөгөөтэй байгаа. 

Тэгээд буцаж ирснийхээ дараа 9 сарын сүүлээр Хоккайдо руу усан онгоцоор аялал хийсэн. Бас л жаргасан байгаа биз? Энэ жил ер нь л өнгөрсөн 4 жил хийгээгүй бүх зүйлсээ хийж үзэж байна. Хамгийн гол нь Хоккайдо их таалагдсан. Явсандаа харамсаагүй, харин ч баярласан, тэгээд л болоо гэж бодож байна. 

Хамгийн сүүлд нь, Японд зохиогддог Сагсны тэмцээнд оролцсон байгаа. Гэвч энэ жил мөн л маш муу амжилттай оролцсон доо. Гүэ яахав шүүгч нар аягүй муу байсны улмаас, сагс биш Америк хөлбөмбөг л болсон. Гэхдээ тэр бол шалтаг л байлгүй. 10 жилд, ахлах сургуульд сургуулийн аварга 2 удаа болж (багтаа үргэлж чухал үүрэг гүйцэтгэж), дүүргийн аварга болж, хүүхдийн лигт амжилттай тоглож олон оноо авдаг байсан үе маань өнгөрсөн үү? эсвэл угийн зүгээр л сайн баг, дасгалжуулагчийн ач тус байсан уу мэдэхгүй юм. Өөртөө жаахан санаагаар унаж л байна. Өөрийгөө дажгүй тоглодог гэж боддог ч, сэтгэл санаагаар ч тэр, чадвараар ч тэр дутмаг гэдгээ хүлээн зөвшөөрөх ёстой мэт санагддаг боллоо. Уг нь бол хэнээс ч дутуу гэж боддоггүй, бүгдийг нь хожно, бүгдээс нь илүү гэж өөрийгөө боддог юм. Гэхдээ бодит байдалтай эвлэрэх цаг ирсэн мэт. Яг ний нуугүй хэлэхэд сэтгэл санаагаар унаж, гутарч л байна.

За тэр яахав. Одоо эндхийн шинэ жилд анх удаа орж үзэх бодолтой байгаа. Ирээд 5 дах жилдээ анх удаа оролцож үзнэ. Тэгээд л энэ оны адал явдал дуусна даа. Сайнтай муутай нэгэн жил ингээд дуусч байна даа. Ирэх онд илүү завгүй, илүү чөлөөт цаг зугаа цэнгэлгүй уйтгартай нэгэн жил л болох байх даа. Одоо тэгээд оюутан нас ч дуусч байна шүү дээ...

Энэ онд болсон амжилттай зүйлс:

1. 2 хуралд илтгэл тавьсан.

2. Фүжи авирсан

3. Кансай бүс болон Хоккайдо явсан.

4. Дугуйн аялал хийсэн. 

Бүтэл муутай онцгүй зүйлс:

1. Гэртээ тун богино хугацаагаар харьсан

2. Сагсны тэмцээнд амжилт муу ороцлсон

3. Зарим үед утас зэргээ унтрааж, сургуульдаа 

2014.12.24

Спортын ач холбогдол

Энэ удаадаа нэгэн тас хөндлөн ч байж магадгүй нэгэн зүйлийг бичье гэж бодлоо. Тэр нь юу вэ гэвэл спорт, биен тамир. 10 жилд байхад лаг лаг тоглодог охидууд, оюутан болоод ирэхээрээ тэгээд хаячихдаг, за ер нь охин ч гэлтгүй эрчүүд нь ч ялгаагүй. Нэгэнт л тамирчин болохгүйгээс хойш, өөрийнхөө ирээдүйд анхаарах гэж тэгдэг байх. Энэ миний нэг харамсдаг зүйл юм даа.

Заавал ч гүй лаг байх албагүй, заавал ч гүй тамирчин байх албагүй, заавал ч гүй мундаг гоё биетэй байх албагүй. Хамгийн гол нь спорт биен тамир гэдэг зүйл чинь өөрөө эрүүл мэндийн чинь гол үндэс юм болов уу? 

Би Японд ирээд нэг зүйл анзаарсан... эд яагаад ингэж урт наслаад байна гэж? Мэдээж хэрэг хоол хүнсний асуудал дээр эрүүл хооллолттой л гэгддэг нь үнэн. Гэтэл эд нар яс яривал манайхнаас ч их архи ууна, тамхи татна. Яг нарийн тоо баримт гаргаж чадахгүй байгаад уучлаарай, гэхдээ лав тамхидалтаараа бол нилээн дээгүүр ордог улс гэж нэг хичээл дээр үзэж байсан юм байна. Эрчүүд нь бараг дэлхийд 2т байсан байх. Гэвч бас зөвхөн тэр биш байна аа. Эд нар хөгшин залуугүй биен тамирлаг юм. Орой болон өглөө гудамжаар гүйж байгаа хүмүүс ёстой л 8 настай балчираас 80 настай буурал хүртлээ байна. 23тай миний бие ч тэр лаг хүмүүс шиг тэсвэр тэвчээргүй мэт. Хамгийн чухал нэг хэлэх гээд байгаа зүйл нь, эд нар өөрсдийгөө бүр хөдөлж чадахгүй болтлоо хөгшин гэж огт боддоггүйд байгаа юм. Тэрхүү үзэл бодлыг өгөгч нь ердөө л энэ эрүүл чийрэг бие балдир.

Миний хэлэх гээд байгаа юм нь, ямар ч л байсан биен тамираар хичээллээсэй л гэж Монголчуудаасаа хүсдэг. Нэн ялангуяа эмэгтэйчүүдээсээ.

Яагаад гэхээр эрчүүдийн ихэнхи нь болохоор ямар нэг аргаар зааланд тоглож бариад байдаг, бас сүүлийн үеийн залуучууд бие хаандаа нилээн ч анхаардаг болж. Гэвч анзаараад байхад эмэгтэйчүүд дунд биен тамир хийдэг хүн нь цөөнх мэт.  

Яг эндээс яриаг жаахан өөрчилье. Юу вэ гэхээр, спортын бүх төрлийг хөгжүүлэх хэрэгтэй гэж би үргэлж боддог. Бид нар заавал ч үгүй олимп, дэлхий аваргаас шууд медал авах спортыг хөгжүүлэх ч албагүй юм. Монголд хараахан байхгүй байгаа бүхий л спортыг эхнээс нь ч хамаагүй эхлүүлээд, бүх арван жилийн сургуулиудад хичээллүүлж эхлэх хэрэгтэй гэж боддог юм. Спортоор хүн маш олон талаар хөгжинө, хүмүүжнэ. Америк хөлбөмбөг, бейсбол гэж би лав бага сонсож байсан, хоккей, рагби бол байдгийг мэднэ. Тэр зүйлүүд рүү төрөөс мөнгө хэрэгтэй байгаа юм даа. Уг нь та бод доо. Бид олон төрлийн спортоор аймаг сумдаараа нийлсэн лигтэй байна гээд. Хөвсгөлийн Цаатууд, Говь-Алтайн Атууд эсвэл Мазаалай ч гэдэг юм уу багуудтай. Тэгээд улс даяар аялан тоглолт хийж явдаг. Тийм нэгэн мэргэжлийн спортын лигүүдтэй байвал, хотын нягтаршилт ч багасч, хөдөө орон нутгийн хөгжлийн ч эх үүсвэр болж мэдэх мэт. Мэдээж, үндэсний спортуудыг цааш нь хэрхэн хадгалж үлдэх гэдэг маш том бодлого хэрэгтэй мэт. 20 жилийн дараа бөх сонирхох хүн байхгүй болсон байх вий гэж санаа зовдог юм. 

Зазазаза би бас л олон юм үглээд ирлээ. Зүгээр санаа нь спорт улс оронд чухал юм шүү л гэж хэлэхийг зорьлоо. 

2014.12.02

Шинжлэх ухааны туйлын зорилго юу гэж?...

Миний бие онгоц гэгч зүйлд багаасаа дурлан, яаж ийм хүнд юм ингэж нисч чадаж байнаа? гэж байнга гайхан бодож өссөн. Тэр ч утгаараа механик инженерийн мэргэжлийг сонгон хичээллэсээр өдийг хүрчээ. Юу нь сонирхолтой гээч? Механик инженерийн мэргэжил гэх мэргэжил хэр өргөн хүрээтэй, ямар гоё зүйлстэй холбогддог гэдгийг ойлгож мэдэх. 

Тэгээд энэхүү мэргэжлээр олон ч хичээл үзлээ, олон ч туршилт хийлээ, олон ч үнэтэй үнэтэй багаж ашиглаж үзэж байна. Гэхдээ нэг зүйлд сүүлийн үед бага зэрэг залхсан ч гэх юм уу, учрыг нь ойлгохгүй болж эхэлж байна. Тэр нь юу вэ гэвэл, энэ шинжлэх ухаан ингэж хөгжлөө гээд ер нь сайн зүйл байна уу? гэж...

Бид одоо үед ингээд интернет ашиглаж байна, гэрийхэнтэйгээ шууд л нүүр нүүрээ хараад ярьж байна. Дэлхийн нөгөө өнцөгт байгаа хүнтэй шууд л холбогдож байна. Механик инженерийн хувьд, эрт дээр үед хэдэн өдөр явж очдог байсан газар луугаа хэдхэн цагт яваад очдог болж. Зам тээвэр гэхээс гадна, спортын хөгжил, хүний ая тухтай байдал гээд олон зүйлд ач холбогдлоо өгч ирсэн. 

Гэхдээ энэ бүгдгүйгээр бидний амьдрал ямар байсан бэ? Би лав санадаг юм, багадаа гадаа л тоглодог хүүхэд байсан. Өвөл цасан дээр сумогийн дэвжээ зураад сумоддог, цасан дээр хөлбөмбөгддөг, дулаан үед баавгайн чих гээд их тоглодог байж. Гэтэл одооны хүүхдүүд? iPad мэтээр л тоглож байна шүү дээ. 

Багачууд ч гэлтгүй томчууд нь ч ялгаагүй. Жишээ нь Японд тээврийн хэрэгсэл дотор утсаар ярих хориотой байдаг. Тэгээд яах вэ гэхээр, бүгд утсаа шагайсан чимээгүй хэдэн хүмүүс. Энэ бүхэн тэгээд нийгмийн харилцаа юу? гэвэл мэдээж үгүй. Энэ бүхний эх үүсвэр бидний үүсгэсэн шинжлэх ухаан биш гэж үү? Бүр энгийнээр бодоод үзье. Буу, галт зэвсэг, хими, цөмийн зэвсэг... эд бүгдийг хэн нээсэн гэж? Мэдээж хүмүүс бид шүү дээ. Ой модыг хамаагүй тайран сүйтгэж, хотжилт гэх нэрээр байгаль орчинг үгүй болгосон. Тэгээд энэ бүхэн тийм гоё байна гэж үү? Хэдхэн жилийн өмнө гараар бичсэн захиагаар харилцаж, дэндүү амттай хүний харилцаа байсан. Мэргэжлийн Сумо бөхийн 68дахь их аварга Д. Дагвадорж гуай маань хүртэл жижиг зоос цуглуулан байж ээжийхээ хоолойг 30хан секунд сонсдог байсан гэдэг. Мөн дээр үед захиагаар харилцдаг байсан ба, зөвхөн хосуудын хайр дурлал гэлтгүй бүхий л төрлийн хайр илүү нандин харилцаатай байсан юм шиг. Одоо бол нетээр үеэрхээд, нетээр салж байна шүү дээ цаана чинь хэхэ. Гүй яахав нэг талаасаа хоорондоо шууд холбогдоно гэдэг асар том хөгжил.

Хэдэн жилийн дараа биднийг ямар дэлхий хүлээж байна вэ? Миний төсөөллөөр, зөвхөн миний төсөөллөөр шүү... дэлхийн дулаарал гэгч зүйл газар аван цөлжилт дунд өнгөрөөх байх, дагаад ан амьтан ургамал ч цөөрнө, байгаль гэж үгүй болно. Хамаг баялаг нь дуусаад, машин онгоц зэрэг ашиглагдахгүй болж эхэлнэ. Цахилгааны эх үүсвэрүүд дандаа байгалийн нөхөн сэргээгдэх эрчим хүчнээс авна, гэхдээ машины болон бусад ихэнхи үйлдвэрүүд зогсох учир их хэмжээний эрчим хүч хэрэггүй. Хүмүүсийн өдөр тутмын хийдэг усанд орох, сэрүүцүүлэгч, халаагч зэрэг нь тансаг хэрэглэгчид л ашиглана. Мэдээж хоолны хомсдол гарч ирнэ байх. За ер нь л эвгүй болох байх. Дэлхийн дулаарал багасахгүй гэсэн судалгаа байдаг юм байна лээ. Гэхдээ үүний төлөө хэн ч хичээхгүй байна шүү дээ угийн цаанаасаа. Харин ч шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхийн тулд асар их зүйлсийг зарцуулж, золиосолж байна. 

Минийхээр бол, шинжлэх ухаан инженерчлэл гэгч зүйл хөгжихийн хэрээр муу үр дагаврыг байнга дагуулдаг мэт. Адгийн наад зах нь гаргүй, хөлгүй хүнийг хиймэл эрхтэнтэй болгох гээд хөгжүүлтэл цаана нь Роботод ашигтай судалгааны хариу гараад ирнэ. Үүнийг дагаад робот хөгжлөө гэхэд, хүн төрөлхтөн бид залхуу л болно ч гэдэг юм уу. Онгоц яагаад ингэж хөгжив??? Хамгийн хурдтай хөгжсөн шалтгаан яг үнэндээ дайны зориулалттай онгоцыг бүтээх явцын үр дагавар. Анагаах яагаад хөгжив? Бас л 2-р дайны үеийн олзны цэргүүд дээр хийсэн судалгаа гэгддэг. Удирдлагатай Drone онгоц, бас л бөмбөг хаях зориулалттай. Цөмийн цахилгаан станц, явж явж баахан бөмбөг л болсон. 

Миний хувьд зүгээр л байгальдаа хайртай, байгаль орчноо хамгаалсан, өөрийн хүүхдүүд, ач үрээрээ хүрээлүүлсэн өвгөн болоод л нас барахыг хүсдэг. Гэхдээ тодорхой хэмжээнд зөв талаас нь Монголыхоо залуусын толгойд зөв талаас нь бага зэрэг ч гэсэн юм хийчихээд талийх юмсан л гэж боддог. Нас барахдаа сайн аав, сайн хань, сайн хүү, сайн ах байлаа гэж бахдал дүүрэн бодож нүд аних юмсан гэж. Тэрний төлөө л амьдрах юмсан гэж зорьдог. Гэтэл хүмүүс бидний үүсгэсэн нийгэм, хүмүүсийг мөнгөний төлөө болгож, миний амьдралыг улам адармаатай болгочихоод байх юм даа. Заа даа, миний дэмийрэх ч яахав дээ... Та бүгдийн амьдрал бол та бүгдийн л амьдрал шүү дээ хө. Инженерээр сурч буй би ийм юм бодохоор заримдаа зүгээр л зугтмаар санагдах юм...

2014.12.02